tag:blogger.com,1999:blog-17390552701493136532024-03-19T12:59:48.755+01:00De honingpotWerk in uitvoering over onderwerpen, van de wereldMarc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.comBlogger701125tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-88467919316186851072024-03-14T13:44:00.001+01:002024-03-14T19:52:08.732+01:00Wat een versmalling van ons universum<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Over Erik
Vlaminck gaat het verhaal dat hij een kast met exact duizend boeken bezit. Daarin
staat wat hij het allermooiste vindt – zijn privé-canon. Consequentie is dat
zijn verzameling verandert. Want anders dan zijn personage <a href="https://sociaal.net/verhaal/25-jaar-dikke-freddy/">Dikke Freddy</a> heeft
Vlaminck geld om nieuwe boeken te kopen. Ze kunnen hem voortschrijdend inzicht
brengen. Het dierbare dat hij dan met volle overtuiging aan zijn collectie toevoegt,
leidt tot een afscheid van een inmiddels minder hartstochtelijke voorkeur. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik moest hieraan
denken bij het bericht dat het Literatuurmuseum een lijst heeft laten opstellen
van vijf plus achtentwintig vrouwelijke auteurs die </span><a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-en-beleef/museum/literatuurprijzen/pc-hooft-prijs"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de P.C.-Hooftprijs</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> niet hebben gekregen maar wel zouden
hebben verdiend. Op de museumwebsite kun je de vijf aanklikken waarna hun in edelmetaal
gegoten hoofd schitterend pirouetteert naar jou, verslaafde lezer, klaar voor nadere
informatie. Bij de achtentwintig wordt dit verlangen gesmoord: foto’s met
ultrakorte beschrijvingen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik voor mezelf
sta altijd weer versteld van mijn kennisgebrek. Dat toe te geven voelt niet eens
als exhibitionisme. Noch als schaamte die mij wel lichtjes bekruipt eigenlijk
een zwak te hebben voor lijstjes en overzichten. Hier betreft het een
toevoeging aan de bestaande, overwegend mannelijke namen. Helaas, zou ik
denken. Wat zou er geschikter zijn voor een open gesprek over diversiteit en
smaak, wanneer om gegronde redenen evenveel mannelijke laureaten plaats moeten
maken?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Depreciatie<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zo’n integrale
kritiek zou ik ook geloofwaardig vinden, omdat er sowieso </span><a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2017/05/godzijgeprezen.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">merkwaardige bekroningen</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> voor deze prestigieuze prijs zijn geweest
(naar mijn idee, dat uiteraard voor kritiek vatbaar is). Een gekende vervangingskandidaat
is H.W.J.M. Keuls, maar na inspectie van de lijst gelukkigen ligt de
bestudering van een andere naam meer voor de hand. Om de simpele reden dat ik
die zelfs nog nooit had gehoord, en </span><a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-en-beleef/literatuurlab/artikelen/amoene-van-haersolte-de-vergeten-koningin-van-het-liggend-schrijven"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een autoriteit in mijn vak evenmin</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">: jonkvrouw Amoene van Haersolte. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een dame, ex-aequo
met de eerste winnaar Van Schendel! Ik vermeld dit niet om het concept van het
Literatuurmuseum te ondermijnen. Feit is dat bij de laureaten de
manvrouwverhoudingen (de volgorde in dat woord!) compleet scheef liggen: 60
versus 13. Helaas vermeldt dit initiatief niet hoe dit bij de jury’s ligt, noch
of en wanneer daar gaande de decennia veranderingen in zijn opgetreden. Bij het
begin in 1947 was de stand 5-0, bij de laatste in 2024 stond het 3-2.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bijkomend onrecht
was dat Van Haersolte minder prijzengeld ontving dan haar collega-laureaat. Of
moet ik me dan voorstellen dat haar gegoede afkomst daartoe noopte – Van
Schendel kreeg de prijs postuum, mogelijk zaten zijn erfgenamen krap. Toch weet
ik een tegenargument voor het rechtdoen aan feitelijke prestaties en voor
diversiteit. De magere Keuls-reputatie valt schier rechtstreeks te wijten aan </span><a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2017/05/02/afscheid-van-een-dichter-8530934-a1556804"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een depreciatie</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> van dé naoorlogse laaglandse criticus: Kees Fens.
Een man.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Volgen
bekroningen dus niet alleen gendertradities maar ook smaakautoriteit? Is de
bijgestelde blik niet weer navolgend en ontwijkend? Zo staat er niet meer dan dat
Jo Boers roman <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Kruis en Munt</i> onlangs
herontdekt is en in 1949 had kunnen winnen. Tja, dat klopt en geldt ook voor de
bundel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sous-terrain</i> van W.J. van der
Molen, in wie Hermans een grote toekomst zag. En voor de heden hoog aangeschreven
novelle <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Werther Nieland</i>. Beter dan
toenmalig triomfator </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/acht003gerr03_01/acht003gerr03_01_0035.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Achterberg</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zonder oorspronkelijke
legitimatie appelleert het Literatuurmuseum-project aan kwesties van de
tijdgeest zoals de laatste jaren in media naar voren komt, lenigt het cultuurindustriële
noden waar altijd behoefte blijft aan beleving en namen, reageert het op </span><a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/voor-wie-van-letters-en-getallen-houdt/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een klacht tegen de P.C.-Hooftprijs</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> en biedt het morele steun aan schrijverscollectief
FixDit waarvan het pamflet <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Optimistische
woede</i> (2022) urgent én </span><a href="https://neerlandistiek.nl/2023/01/in-het-walhalla-gelanceerd/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">onzelfkritisch</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> was. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Doodverklaarden<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Afgaand op </span><a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-en-beleef/literatuurlab/online-exposities/vrouwen-en-de-pc-hooft-prijs/het-juryrapport"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">het rapport</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> dat de ‘onafhankelijke jury’ – wat een krampachtige
zegswijze is dat toch – aan haar keuze vooraf liet gaan, is het
psychologiserende concept van </span>‘het verdrongene’ anno 2024 eerder ritueel
dan origineel. De vermelding van herschreven literatuurgeschiedenissen, recent bekroonde
vrouwelijke en non-binaire auteurs, straatnamen: inhoudelijk dunken me dat geen
tekens van de er vanzelfsprekend aan gekoppelde diversiteit. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Die recente bekroningen worden door de <a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-en-beleef/literatuurlab/online-exposities/vrouwen-en-de-pc-hooft-prijs/inleiding">inleiding
van het museum zelf</a> ‘hoopvol’ genoemd. Dus puur het feit dat een vrouw
wint, is een positieve ontwikkeling? Ik krijg niet alleen medelijden met
aangestelde kenners die een blik van de buitenwereld internaliseren en voor hun
long- en shortlisten hun toevlucht zoeken tot een telraam, maar ook met
bekroonden die er nooit zeker van kunnen zijn dat hun gender niet de doorslaggevende
reden was en hun boeken wel.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dat ik geen karikatuur aanlever, bewijst de nieuwe procedure
bij de P.C. Hooft-prijs, zoals onthuld door de inleiding. De juryleden worden ‘geattendeerd
op de genderstatistieken en via verschillende ingrepen gemotiveerd om zich
tijdens de jurybijeenkomsten bewust te zijn van de genders van de besproken
kandidaten’. In hoeverre kunnen die kenners dan nog ontkomen aan het verwijt
dat hun voorgangers is gemaakt?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">En wat toe te voegen aan deze basisobservatie uit het
rapport:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">In het canoniseringsproces, van uitgever naar recensent,
leraar, docent en zo naar jury’s, werden vele belangrijke namen onderweg
opzijgeschoven. In de opleidingen Nederlands waren er jaren dat studenten
nauwelijks een vrouwennaam tegenkwamen. Als die studenten voor de klas gingen
staan, onderwezen ze hun leerlingen de teksten die ze zelf geleerd hadden. De
literatuurgeschiedenissen, met hun nadruk op ‘vernieuwing’, richtten zich op
tijdschriften van jonge honden die het oude doodverklaarden. Die jonge honden
in kwestie waren zelden vrouwen. Vrouwen opereerden zelfstandiger, met minder
luidruchtige programma’s en werden dus eenvoudig over het hoofd gezien. Wat een
versmalling van ons universum, dat zo’n groot deel van alle verhalen en taal
ongehoord bleven</span></span><span style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ik heb regelmatig de sensatie achter te lopen, maar zelden
zo extreem als bij deze redenering. Ze beschrijft het mechanisme van de
vadermoord. Mij staat bij dat het ten tijde van de Maximalen, een
mannenonderneming van zo’n vijfendertig jaar geleden dus, reeds passé werd
verklaard als artistieke strategie. Dat dit idee nu onbarmhartig braaf wordt herkauwd
zou niet erg zijn, wanneer de centrale stelling ervan houdbaar was. Maar helaas.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het marginaliseren van potentieel belangrijke prestaties is
van alle tijden en zal voortgaan omdat het mattheuseffect helaas onuitroeibaar
blijkt. Gepapegaaide toejuichingen van enkelingen blijven de toon zetten –
uniformiteit. Iedereen kan zich daarvan op internet vergewissen; van heel wat
prijzen staan overzichten met inzendingen. Dan valt steeds de onbekendheid op
van het gros van de auteurs en titels. Door een mediacordon? Verhoudingsgewijs
zijn er meer vrouwen de klos geweest, dat wel.<span></span></p><a name='more'></a> <o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Pretentieus<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Ironischerwijs opende tegelijk met deze aanvulling op de
canon het Literatuurmuseum een <a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/over-ons/nieuws/museum-viert-internationale-vrouwendag">expositie
van schilderijen</a>, met als kroonwerk <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Het
Conversatiestuk</i> door Renske van Enckevort. Dit is een <a href="https://www.instagram.com/literatuurmuseum/reel/C4YWqURtjjh/?next=%2Fp%2FCTIhSkDMYaK%2F&hl=zh-cn">groepsportret
van schrijfsters</a> uit de millennialgeneratie, met een knipoog naar de <a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-en-beleef/literatuurlab/online-exposities/schrijversgalerij/schrijvers/de-herenclub/de-herenclub">Herenclub
rond Harry Mulisch</a> (de recente Claus-biografie geeft meer van die culturele
mancaves). Daarmee doemt het fenomeen netwerk dat literatuur bepaalt maar losstaat
van de geslachten.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">De veronderstelde bevoorrechting van vernieuwing klopt ook
niet. Ik heb me <a href="http://dehoningpot.blogspot.com.es/2018/04/jemig.html">vaker
verwonderd</a> over de vroege bewieroking van het inschikkelijke Remco Campert-werk
en de nog altijd vigerende mening dat zijn kitschgedicht ‘Lamento’
experimenteel zou zijn. Andersom hebben reusachtige (mannen)vernieuwers als Sybren
Polet, Jacq Vogelaar, Hans Faverey en Kees Ouwens geen P.C.-Hooftprijs mogen
ontvangen. Waren ze te pretentieus?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Lang voor de Maximalen werd vernieuwing al ontmanteld door
Gerrit Komrij, aan wie later de P.C.-Hooftprijs werd toegekend voor zijn
beschouwend werk. Via zijn <a href="https://www.nederlandsepoezie.org/jl/1979/zz_nederlandse_poezie_19de_en_20ste_eeuw.html">bloemlezing</a>
met negentiende- en twintigste-eeuwse poëzie (1979) neutraliseerde hij vernieuwing
met vormvastheid en ironie. Hoe heilig deze zaak voor hem was bleek uit <a href="https://komrij.blogspot.com/2012/04/lege-doos-dus-grandioos.html">zijn
laatste blogpost</a> uit april 2012, drie maanden voor zijn dood, toen hij een
jaren oud stuk tegen Gertrude Starink herpubliceerde.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Feitelijk is dit gerommel in de marge, manoeuvres die
afleiden. Van boeken? Getuige de eigen inleiding was de opzet van het
Literatuurmuseum politiek, <a href="https://rosavzw.be/nl/themas/feminisme/intersectionaliteit">intersectioneel</a>.
De vijf geselecteerde vrouwen blijken prototypes, die aangezochte <i style="mso-bidi-font-style: normal;">verhalen</i> voortbrengen om onze
ideologische blik op literatuur bij te buigen. ‘Niet alleen gender speelt
een rol: ook etniciteit, levensbeschouwing, seksualiteit, leeftijd en
lichamelijke en geestelijke gezondheid kunnen meespelen.’<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Preoccupatie<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wanneer ik kijk
naar de vijf schrijfsters die volgens de winkel van deze jury sowieso in
aanmerking hadden gekomen voor dit prestigieuze eerbewijs, dan rinkelen bij één
naam alarmbellen voor een gestolen opvatting. Gelukkig kan ik voor details verwijzen
naar een </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/06/langs-elkaar-heen.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">eigen signalement</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> van hoe Sonja Prins in een mum van tijd bizar
canoniek werd (verwant is de vanzelfsprekende wijze waarop dichteres </span><a href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=louw022"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Mea Strand</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> opduikt in Maarten van der Graaffs klimaatroman <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Onder asfalt</i> uit 2022).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Belangrijker zijn
natuurlijk de argumenten waarom aan Prins de P.C.-Hooftprijs had mogen worden
toegekend. Weerkerend is dan de opmerking dat ze een poëtica van de emancipatie
in het vaandel voerde, van solidariteit en feminisme. Ideaal voor dit Literatuurmuseum-project,
toont reeds </span><a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-en-beleef/literatuurlab/online-exposities/vrouwen-en-de-pc-hooft-prijs/colofon"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">het colofon</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> ervan, waarin de bibliografie bijna exclusief, en
wat mij betreft allerminst divers, aan deze auteur is gewijd. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Literatuur en
literatuuronderzoek lopen uit op een levensbeschouwing. Dat is onvermijdelijk,
maar in dit geval griezelig voorgesorteerd. Het project </span><a href="https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-en-beleef/literatuurlab/online-exposities/vrouwen-en-de-pc-hooft-prijs/inleiding"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">vertrekt zelfs vanuit de anonieme Lezeres
des Vaderlands</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> (2016),
wier stellingen louter één gelijk konden uitlokken en wier </span><a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2016/12/een-aantal-treetjes-lager.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">praktijk ethisch aan de bedenkelijke kant</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> was. In die context wordt Prins bovendien
nadrukkelijk als een niet-geaccepteerde Vijftiger belicht, onder meer met een
brieffragment aan Gerrit Kouwenaar:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Voor zover jullie als enige groep openstaan voor de nieuwe
dingen, die nog aan het gebeuren, dus in beweging zijn, voel ik me solidair met
jullie. Voor zover jullie hierin tekortschieten en blindheden vertonen
tegenover wat zich in de wereld (in de mensen) afspeelt, sta ik tegenover
jullie. Die blindheden uiten zich dikwijls juist in wat jij aards noemt, maar
wat mij een preoccupatie met de lotgevallen van het eigen (welverzorgde)
lichaam lijkt. Als dit lichaam nu nog maar een van de geteisterde lichamen in
een koloniaal land was, zouden zijn reacties meer betekenis hebben. </span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Geknipt voor de
huidige wij-zij-eeuwigheid! Waarin </span><a href="https://www.neerlandistiek.nl/2021/01/de-blinde-vlek-2/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">‘de blinde vlek’</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> een standaardverwijt is, het lichaam van de vrouw
aandacht krijgt, de verschrikkingen van het kolonialisme,… Er is ook een
hyperlink naar </span><a href="https://www.dereactor.org/teksten/sonja-prins-weegschaal-de-aarde-recensie"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Johan Sonnenscheins introductie van Prins’
poëzie</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, in 2020, waarin
hij bekent werk van haar alvast te hebben rondgestuurd. Hij ziet slechts één
voorloper, in de persoon van Henriëtte Roland Holst. Activisme is wat hen
verbindt, ecofeminisme wat de jongere uniek maakt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Volgens de jury
is Prins ‘uitzonderlijk oningebed in de </span>Nederlandstalige
literatuurgeschiedenis’.<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> Toch wordt
haar oeuvre bekleed met essentialismen: </span>verbondenheid, het gezamenlijke,
wederkerigheid. In plaats van vooropstelling van jezelf de zorg voor anderen.
Kan het toepasselijker? ‘Volgens Prins zijn vrouwen, door hun maatschappelijk
gemarginaliseerde positie, eerder geneigd open te staan voor deze kijk op
relaties. Door mannen ontstond een wereldbeeld van heerschappij en hiërarchie’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dat zulke wijsheden te schematisch en eenzijdig voor mij
zijn doet er niet eens toe. Wel vrees ik een maatschappij die ze implementeert.
Maar ook een bijbehorende literatuurwetenschap, van potten die ketels
verwijten. Hetzelfde systeem, andere poppetjes. Na pakweg een stroom
proefschriften over Willem Frederik Hermans die inmiddels te ‘misogyn’ is,
wacht er een pakket over Prins? Mocht meelopen een Olympische sport worden, dan
zullen neerlandici de medailles pakken.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Statement<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Ik kan de gewaarwording niet van me afschudden door de
namenlijst te worden geconfronteerd met symboolpolitiek die verder strekt. Bij
de <a href="https://www.tzum.info/2024/03/nieuws-deze-33-overleden-vrouwen-hadden-de-p-c-hooft-prijs-moeten-krijgen/">verbreiding
van het bericht</a> door <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tzum</i> kwam
daarnaast een comment van een zekere ‘Syb’ die, zonder de politieke inleiding
van het museum erbij te betrekken, feitelijke correcties moest geven op de
uitgangspunten van dit initiatief en de retorische invulling ervan. Ze maken
het project tot een insinuerende treurnis, waarmee niemand is gediend. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dat er nu ook blijkt te worden <a href="https://www.tzum.info/2024/03/nieuws-boeken-fm-bekritiseert-juryvoorzitter-libris-literatuur-prijs-gebruikt-een-mannenquotum/">gebakkeleid
over het aantal genomineerde mannen en vrouwen voor een andere prijs</a>,
vergroot mijn chagrijn. Het gebeurde op een podcast. Hamvraag was of ooit een
long- of shortlist uitsluitend uit vrouwen zou bestaan. Waarom niet, zou ik menen.
Zoals het best mogelijk is dat Erik Vlamincks boekenkast louter titels bevat
die door vrouwen zijn geschreven. Maar toch niet <i style="mso-bidi-font-style: normal;">omdat</i> ze door vrouwen waren geschreven (die hij had ‘verdrongen’)?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Aanleiding voor de aflevering was een allemaal-vrouwen-hypothese
van een <i>Groene</i>-redactrice in haar nieuwste boek, <a href="https://art19.com/shows/boeken-fm/episodes/6609eec5-8976-48e8-875b-d75bd9147a0a">besproken</a>
op de podcast die <i>De Groene</i> heeft met een uitgeverij waarvan wel erg
veel boeken aandacht krijgen in <i>De Groene</i>. Gesprekspartners waren een <i>Groene</i>-redacteur
en twee <i>Groene</i>-medewerkers uit De Grachtengordel. Ging dit wel echt over
genderverschil of spelen netwerken misschien ook een ietsiepietsie mee? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Op dezelfde dag publiceerden de <i>Groene</i>-redactrice en de
<i>Groene</i>-redacteur in hun blad gezamenlijk <a href="https://www.groene.nl/artikel/schrijver-is-geen-beschermd-beroep-he">een
interview</a>, afgenomen in het plaatselijke filmmuseum, met twee
millennialschrijfsters die op het schilderij <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Het Conversatiestuk</i> tussen hun collega’s waren afgebeeld. Volgens
hen is het geen statement tegenover Mulisch’ gesloten Herenclub maar toont het ‘een
nieuwe realiteit (…): dat er nu meer vrouwelijke schrijvers zijn die aandacht
krijgen en erkend worden in hun kunstenaarschap’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Op geen enkel moment bleek dat de groep, eventueel aangevuld
met wat generatiegenoten die bij de voornaam worden genoemd, overeenkomsten zag.
Wel een andere orde, van mannen. Diversiteit of <a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2017/12/de-ware-marsrichting-opinismen-2017.html">een
nieuwe verzuiling</a>? Hoe kinderachtig kan een debat over kwaliteit dan worden
met een telraam, wanneer vanuit een bubbel de vijand niet te zien is? Wie lijkt
op wie? Voor een antwoord zouden beschuldigden elkaar in de ogen moeten kijken.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Twistappels</b><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik dank de Literatuurmuseum-jury
voor de longlist met namen om mijn kennishiaten te dichten. Zoals allicht elke
geïnteresseerde toets ik ze aan mijn eigen ontbrekende favorieten. En blijf
benieuwd wie van de gelauwerde mannen plaats moeten maken voor de vijf vrouwen op
de shortlist – naast Prins zijn dat, keurig verdeeld over de voormalige
gebiedsdelen, Andreas Burnier, Maria Dermoût, Bea Vianen en Ellen Warmond. En
vooral: op welke niet-representatieve gronden?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Of ben ik zelf kinderachtig,
te verlangen naar zo’n strijd? Mij bevallen die eeuwige twistappels wel, binnen
en buiten de klas, over wat het favoriete snoep is, welke pizza het
allerlekkerst is, welke televisieserie het coolst en welke voetballer nog beter
dan Pele. Het besef dat dan doordringt toch niet helemaal ‘onafhankelijk’ te
zijn. Maar aanbevelingen te hebben geduld, al dan niet stiekem, en op een
triomfale wijze te weigeren nog langer mee te praten met je vorige
duizendvoudige zelf.</span><o:p></o:p></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-16734887834422732152024-03-05T20:56:00.002+01:002024-03-05T20:56:29.651+01:00Ohhk<p><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:DoNotShowPropertyChanges/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>NL-BE</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:EnableOpenTypeKerning/>
<w:DontFlipMirrorIndents/>
<w:OverrideTableStyleHps/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="false"
DefSemiHidden="false" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="376">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 5"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 6"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 7"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 8"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Normal Indent"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="footnote text"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="annotation text"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="header"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="index heading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="table of figures"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="envelope address"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="envelope return"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="footnote reference"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="annotation reference"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="line number"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="page number"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="endnote reference"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="endnote text"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="table of authorities"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="macro"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="toa heading"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Bullet"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Number"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List 5"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Bullet 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Bullet 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Bullet 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Bullet 5"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Number 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Number 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Number 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Number 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Closing"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Signature"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text Indent"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Continue"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Continue 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Continue 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Continue 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="List Continue 5"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Message Header"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Salutation"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Date"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text First Indent"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text First Indent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Note Heading"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text Indent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Body Text Indent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Block Text"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Hyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="FollowedHyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Document Map"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Plain Text"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="E-mail Signature"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Top of Form"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Bottom of Form"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Normal (Web)"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Acronym"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Address"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Cite"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Code"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Definition"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Keyboard"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Preformatted"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Sample"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Typewriter"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="HTML Variable"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Normal Table"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="annotation subject"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="No List"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Outline List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Outline List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Outline List 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Simple 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Simple 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Simple 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Classic 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Classic 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Classic 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Classic 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Colorful 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Colorful 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Colorful 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Columns 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Columns 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Columns 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Columns 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Columns 5"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 5"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 6"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 7"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Grid 8"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 4"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 5"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 6"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 7"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table List 8"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table 3D effects 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table 3D effects 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table 3D effects 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Contemporary"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Elegant"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Professional"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Subtle 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Subtle 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Web 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Web 2"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Web 3"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Balloon Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Table Theme"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" QFormat="true"
Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" QFormat="true"
Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" QFormat="true"
Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" QFormat="true"
Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" QFormat="true"
Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" QFormat="true"
Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" SemiHidden="true"
UnhideWhenUsed="true" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="41" Name="Plain Table 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="42" Name="Plain Table 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="43" Name="Plain Table 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="44" Name="Plain Table 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="45" Name="Plain Table 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="40" Name="Grid Table Light"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46" Name="Grid Table 1 Light"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="Grid Table 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="Grid Table 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="Grid Table 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="Grid Table 5 Dark"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51" Name="Grid Table 6 Colorful"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52" Name="Grid Table 7 Colorful"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="Grid Table 1 Light Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="Grid Table 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="Grid Table 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="Grid Table 4 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="Grid Table 5 Dark Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="Grid Table 6 Colorful Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="Grid Table 7 Colorful Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="Grid Table 1 Light Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="Grid Table 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="Grid Table 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="Grid Table 4 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="Grid Table 5 Dark Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="Grid Table 6 Colorful Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="Grid Table 7 Colorful Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="Grid Table 1 Light Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="Grid Table 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="Grid Table 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="Grid Table 4 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="Grid Table 5 Dark Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="Grid Table 6 Colorful Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="Grid Table 7 Colorful Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="Grid Table 1 Light Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="Grid Table 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="Grid Table 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="Grid Table 4 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="Grid Table 5 Dark Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="Grid Table 6 Colorful Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="Grid Table 7 Colorful Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="Grid Table 1 Light Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="Grid Table 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="Grid Table 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="Grid Table 4 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="Grid Table 5 Dark Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="Grid Table 6 Colorful Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="Grid Table 7 Colorful Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="Grid Table 1 Light Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="Grid Table 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="Grid Table 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="Grid Table 4 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="Grid Table 5 Dark Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="Grid Table 6 Colorful Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="Grid Table 7 Colorful Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46" Name="List Table 1 Light"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="List Table 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="List Table 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="List Table 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="List Table 5 Dark"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51" Name="List Table 6 Colorful"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52" Name="List Table 7 Colorful"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="List Table 1 Light Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="List Table 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="List Table 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="List Table 4 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="List Table 5 Dark Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="List Table 6 Colorful Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="List Table 7 Colorful Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="List Table 1 Light Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="List Table 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="List Table 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="List Table 4 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="List Table 5 Dark Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="List Table 6 Colorful Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="List Table 7 Colorful Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="List Table 1 Light Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="List Table 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="List Table 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="List Table 4 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="List Table 5 Dark Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="List Table 6 Colorful Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="List Table 7 Colorful Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="List Table 1 Light Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="List Table 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="List Table 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="List Table 4 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="List Table 5 Dark Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="List Table 6 Colorful Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="List Table 7 Colorful Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="List Table 1 Light Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="List Table 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="List Table 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="List Table 4 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="List Table 5 Dark Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="List Table 6 Colorful Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="List Table 7 Colorful Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="46"
Name="List Table 1 Light Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="47" Name="List Table 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="48" Name="List Table 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="49" Name="List Table 4 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="50" Name="List Table 5 Dark Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="51"
Name="List Table 6 Colorful Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="52"
Name="List Table 7 Colorful Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Mention"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Smart Hyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Hashtag"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Unresolved Mention"/>
<w:LsdException Locked="false" SemiHidden="true" UnhideWhenUsed="true"
Name="Smart Link"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
</style>
<![endif]-->
</p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> <br /></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Anderhalf jaar
voor een studiekeuze wordt <a href="http://dehoningpot.blogspot.com/2009/12/raatmoment-4.html" target="_blank">het taalkundig genie</a> nu ook voorbereid op een ander
spreken. Ze ontving een pdf die beloofde deel 1 te zijn uit een reeks <i>Woorden
voor je toekomst</i><span style="mso-bidi-font-style: italic;">. </span>Die lijst
heet een ‘academisch’ vocabulaire te bieden en pikt aan bij een idee, </span><a href="https://www.scienceguide.nl/2023/09/studiesucces-eerstejaars-hbo-stijgt-door-toets-woordenschat/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">niet helemaal onbetwist</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, dat een vervolgopleiding – ooit ‘hoger’
genoemd, inmiddels ‘theoretisch geschoold’ – taaltechnisch een kwestie is van woordenschat.</span></p>
<p class="MsoNormal">Woorden, de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">prince
charmings</i> van de communicatie. Kroketten ‘met de hand gepaneerd’. Het spul
van iedereen waarbij je stiekem denkt dat jij er meer van bezit. Ooit las ik
dat volgens <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i> kaas- en
wijnavonden waren bedoeld ‘om de kas te stijven’ en zon al op een tekst waarin
ik mijn correctie tot ‘spekken’ nuchter kon delen, tot bleek dat hier een
staande uitdrukking werd gebruikt. </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Angstig pervers
als ik ben doorkruis ik de academische lijst nu louter op bijvoeglijke
naamwoorden, waarmee de kritische annex distingerende kers op de taart kan
worden gefloept. Met die blik tref ik kwalificaties als ‘accidenteel’,
‘arbitrair’, ‘courant’, ‘eenduidig’, ‘facultatief’, ’illustratief’, ‘inherent’,
‘ostentatief’, ‘suggestief’ en, bij wijze van daverend slot, ‘willekeurig’.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Tot mijn geluk
treft mijn steeds diagonaler rakende blik evenzeer het woord ‘frappant’, waar
ik dol op ben en dat ik zelf zo vaak mogelijk probeer te gebruiken. De zalige
lipspanning die ervoor nodig is, het fluweelzachte begin dat meteen door een
uitblazen wordt gevolgd zonder te hoeven hijgen – er is weinig taal die zo
makkelijk in de mond ligt én, q.e.d., een interessanterige kennersblik belooft.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik twijfel wel
bij ‘principieel’, dat in deze lijst veel minder objectief overkomt en bestemd
lijkt voor enkele ongeneeslijke betweters die denken spreekrecht te hebben waar
anderen op basis van, wat zeg ik, contingente dingetjes zouden moeten zwijgen.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Regelrecht razend
word ik van de term ‘exhaustief’. Die is onuitspreekbaar, pedant en in de kern
van zijn poedel gewoon belachelijk. Corpspopulisme. Voor mij fungeert
‘exhaustief’ als wachtwoord in mijn vak van de neerlandistiek. Mensen die het
na het behalen van hun diploma nog altijd gebruiken, in beschouwingen over de
mooiste boeken, lees ik niet.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Punt?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Toevallig en arbitrair
en willekeurig lees ik dezer dagen ook <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Hoe
ouder hoe vrolijker</i>, essays door Hans van Pinxteren. Daarin vertelt hij
onder meer prachtig over zijn vader. Hoewel de man uitsluitend Nederlands
sprak, was hij in het buitenland steevast in gesprekken verwikkeld waarvan de
voertaal onduidelijk bleef. Bij enig resterend onbegrip bleek hardere actie reëel.
</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Op een dag nam
vader Van Pinxteren zijn jonge zoon, toekomstig meestervertaler van Montaigne
en Rimbaud en meer mannen met een savoir-écrire, mee naar een Franse levensmiddelenwinkel.
Daar zegt de man ‘Bonjour’ en steekt vier vingers in de lucht:</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL; mso-bidi-font-style: italic;">Vervolgens brengt hij zijn rechterhand naar
achteren, naar de onderkant van zijn rug, houdt hem onder zijn zitvlak, zakt
door zijn linkerknie, trekt zijn rechterbeen wat op, en begin te tokken ‘Ohhk,
tok-tok-tok, ohhk!’ Nadat hij met een ferme uithaal het laatste ‘ohhk’ heeft
uitgebracht, trekt hij zijn rechterhand tevoorschijn, maakt daar een kom van,
kijkt met een triomfantelijk gezicht naar wat in de holte ligt en daarna weer
naar de kruidenier. </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">En vader Van
Pinxteren kreeg wat hij wenste.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik bedoel maar
met dat ‘exhaustief’: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">enough is enough</i>.</span></p>
Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-1722979570730336102024-02-27T13:48:00.003+01:002024-02-29T17:58:35.105+01:00‘En ik ben nieuwsgierig’<p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pleidooi voor pulp</i> (2022) memoreert </span><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kees_%27t_Hart"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Kees ’t Hart</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> dat hij, in Amsterdam, Nederlandse taal- en
letterkunde volgde van 1968 tot 1975. Nog kort voor de mythe van de eeuwige
student maar naar hedendaagse begrippen een lange zit; geboren in juli 1944 trad
hij sowieso op relatief rijpe leeftijd toe tot academische kringen. En als ’T
Hart meteen een herinnering ophaalt dat hij een werkgroep had </span><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ton_Anbeek"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">bij Ton Anbeek</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, dan was
die docent twee maanden jonger dan hij. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Andere tijden! <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pleidooi voor pulp </i>vergt voor mij
sowieso acrobatiek in het begripsvermogen. Centrale stelling is dat zogeheten
lectuur (Bouquetreeks, ‘damesroman’, kitsch) bloot blijft staan aan blinde
verwerping door een goegemeente, die vooringenomen en minachtend niet eens kennisneemt
van wat onkwalitatief bij voorbaat buiten ‘de canon’ valt, door toedoen dus van
een veilige positie als ‘helicopterpiloot’.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Blijkbaar leef ik
met mijn hoogtevrees in een ander universum. Een kenmerk van recentere
literatuur <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2022/04/buiten-in-de-verte.html">blijft voor
mij namelijk</a> dat ze in haar affectieve bekentenisneiging is gaan lijken op
lectuur, dat stijl van geen tel is én dat er geen literaire kritiek bestaat. Nergens
levert ’T Hart dan ook maar één bewijzende quote voor zijn repetitieve klacht,
die zich uitstrekt tot heden. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De
Anbeek-werkgroep verhief zich niet, </span><a href="https://www.vprogids.nl/boeken/artikelen/2022/Kees-t-Hart-Pleidooi-voor-pulp.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">bevestigde ’T Hart in een interview</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Als kwaaie pier fungeert wel Peter
Burger </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_taa014199201_01/_taa014199201_01_0181.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">anno 1992</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Onze
Taal</i>, maar deze is bij mijn weten geen hardcore letterkundige en zijn
podium is geen literair blad. Verder weg in de geschiedenis richt ’T Hart zijn
pijlen op de Nijmeegse doctoraalscriptie </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Massaliteratuur </i>(1974) van Jos Gielen en andere studenten, die pulp
ontmaskerden als ‘kapitalistische propaganda’. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hoewel ’T Hart beweert dat je zoiets niet vaak meer leest,
bekritiseert hij verderop in <i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Pleidooi voor pulp</span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> ‘nog altijd’ rondzingende ‘betweterige en
bestraffende commentaren op lezers in feministisch (en marxistisch)
georiënteerde beschouwingen’. Dit standpunt, dat afrekent met zijn Amsterdamse
neerlandistiekopleiding, </span><a href="https://de-gids.nl/2019/no2/lezen-met-een-zaklantaarn"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">huldigt hij al wat langer</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Emotionaliteit<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Pleidooi voor pulp </span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">blijkt een boek op aanvraag. ’T Hart publiceerde in
de winter van 2021 het artikel ‘De Pulpclub’, waarin zijn redactrice materiaal
zag voor iets omvattenders. Geen ongebruikelijke procedure. Rasit Elibol,
collega-publicist van ’T Hart bij <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De
Groene Amsterdammer</i>, heeft </span><a href="https://www.groene.nl/artikel/excuus-voor-de-late-reactie"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">onlangs uitgelegd hoe uitgeverijen dergelijke
cumulaties opzetten</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Het
rare is hier alleen dat het project al aan de buitenkant twee richtingen op
gaat. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Met de belettering
op het voorplat gaan uitgever en titel mee in <a href="https://www.dereactor.org/teksten/plato-als-junkfood" target="_blank">het pulpidee</a> – een schreefrijke en
kitscherige cursief is hun deel. De schrijver behoudt echter de gangbare schreefloze
presentatie in romein die gehandhaafd blijft op de verklarende achterflaptekst,
inclusief een schrijversaanprijzing op basis van oude institutionele bronnen:
literaire prijzen en nominaties. Op die plek wordt loodrecht de kitscherige
letter evenzeer ingezet, als selling point annex maatschappelijke motivatie
achter het pleidooi: ‘Een wapen tegen de ontlezing’. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">’T Harts cruciale
bron, die hij ook aanbeveelt aan wetenschappers, is de ‘fantastische site’ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Goodreads</i>, ‘een goudmijn’. Maar zelfs ik,
digibeet, ken die meningenplek al jaren, en ik kan me niet voorstellen dat
literatuursociologen al geen onderzoek naar ‘de echte discussies’ van
onopgeleide lezers aldaar verrichten. Ook meent ’T Hart dat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pleidooi voor pulp</i> ‘startmateriaal voor
heel wat proefschriften’ bevat. Het boekje eindigt met een prachtige lijst
verlangwoorden die hij samenstelde met zijn lectuurgevoelige dochter Jetje, aan
wie het geheel is opgedragen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zelf interesseren
hem amper nog academische letterkundige studies omdat ze, afgeschermd van de
wereld, een cirkel van eigenbelang zouden beschrijven door poëtica’s en
ideologieën te legitimeren. Hij bekent dat hij gaande de jaren als recensent
meer oog voor ‘emotionaliteit’ heeft gekregen. Maf is dan dat hij in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Groene Amsterdammer</i> bij mijn weten
nooit een pulpboek heeft besproken. Door veto’s van de redactie?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Nog maffer vind
ik dat ’T Hart zijn anti-elitaire signalementen doorspekt met autoriteiten uit
hoge cultuur. In pulp ziet hij parallellen met ideeën van ‘theoloog Rudolf
Otto’, van ‘psycholoog William James’, van ‘filosoof Stanley Cavell’, van
Robert Graves, Carlo Ginzburg, James Frazer,… Het heeft voor mij ook iets
opgelegds te moeten weten dat enthousiaste boekaankopen worden gedaan ‘bij
Albert Heijn’. En dat net als ’T Hart bijvoorbeeld ‘<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Goodreads</i>-lezers meestal een hekel hebben aan kouwegrondgepsychologiseer’.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Alsof ’T Hart
telkens cultureel kapitaal uit zijn voordeur smijt dat in een ander
pakpapiertje langs de achterdeur naar binnen mag. Zichzelf acht hij in elk
geval de uitgelezen kandidaat voor dit pleidooi. Hij is kenner van literatuur- én
van lectuurwerelden ‘en ik ben nieuwsgierig’. <a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2018/01/ontnozeling-2.html">Naar gewoonte</a>
haalt hij zichzelf (en zijn betoog?) verderop onderuit door zijn decennia
getrainde begaafdheid in diep lezen te relativeren: ’Ik ben en blijf dezelfde
dromerige eikel die ik toch al was.’<span></span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Leesgevoelens</b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Netto uitkomst?
Voor een opstandig boek als <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pleidooi voor
pulp</i> verbazen me de vele essentialismen. Ze komen over als zelfbezwering,
van het type ‘Ruimhartig praten over </span><a href="https://www.goodreads.com/author/list/540261.Leni_Saris"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Leni Saris</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, daar gaat het om.’ De aantrekkingskracht, en
voor mijn part voorbeeldfunctie van lectuur, ziet T Hart in leeservaringen van
overval, overgave en ontvankelijkheid. Vele mensen kennen die, maar
literatuurlezers blijkbaar niet. Gelukkig kunnen jongeren via lectuur dan
alvast kilometers maken.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Logischerwijs
wenst ‘T Hart een brede beschikbaarheid van titels. Zo zouden lectuur en
literatuur gebroederlijk kunnen floreren en is de toekomst van het lezen
volgens hem gewaarborgd. Hij kent dan slechts één voorbeeldhuis. Dat is <a href="https://lovebooks.nl/over-ons/">uitgeverij Love Books</a>, uit het
concerncluster waarbij (als een deel uit een <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2022/02/niemand-een-tweede-kans.html">pamflettenreeks</a>)
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pleidooi voor pulp</i>, en al ’T Harts
boeken, verscheen. Zou Love Books werkelijk educatieve doeleinden hebben? En
gaat als absoluut tegendeel het literaire bedrijf louter over het bereiken van
‘de canon’, en ‘nooit over leesgevoelens’?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wat ik wel weet
is dat kinderboeken inmiddels op basis van sjablonen worden geschreven door
computerprogramma’s. En met succes. De vraag blijft of de leeskilometers die kinderen
dan maken hun voldoende conditie en lust geeft om later complexere teksten aan
te vatten. Dan denk ik niet eens aan literatuur, maar aan de verbluffende
hoeveelheid informatie die ons omgeeft en op basis waarvan we ons burgerschap
vervullen. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan de democratie, op voorwaarde dat
we begrijpen wat ze van ons wil.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Aan deze
werkelijkheid kleeft weinig ideologisch of betweterigs waar ’T Hart zo tegen
ageert. Op het moment dat hij <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pleidooi
voor pulp </i>publiceerde, was het december 2022. Die maand lanceerde de
onderneming Open AI uit San Francisco haar fameuze chatbot ChatGPT waarmee
iedereen kan laten schrijven. ’T Harts oude Amsterdamse neerlandistiekafdeling <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/de-poetica-van-chatgpt/">experimenteerde
ermee</a>, door het de opdracht te geven een personage te introduceren met
uiterlijke kenmerken die iets persoonlijks moesten uitdrukken:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Lena was een jonge vrouw met donkere haren en diepblauwe
ogen. Haar uiterlijk was elegant en krachtig, met scherpe jukbeenderen en een
zelfverzekerde houding. Persoonlijk was ze vastberaden en nieuwsgierig, altijd
op zoek naar avontuur en oprechte verbindingen. Ze had een groot hart en was
altijd bereid om anderen te helpen, maar was ook niet bang om haar mening te
verkondigen en voor zichzelf op te komen.</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: 10pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Alleen totale overgave kan ervoor zorgen dat dit fragment smeekt
om meer. Wanneer je kalm leest, merk je dat hier niets opmerkelijks staat.
Veeleer lijkt het een oefening in herhaling, waarbij een schijnnuance (‘maar’) reliëf
moet geven. Wie vaker producten van <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">ChatGPT onder ogen gekregen heeft, herkent wellicht deze stijl die alle
kerken in het midden houdt en vooral lijkt na te streven niemand uit te sluiten
– behalve waarheidszoekers.</span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Trivialalularia</b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Nog even naar het
begin. Kees ’t Hart zegt zich de titel van zijn werkgroep in Amsterdam niet
meer te herinneren: ‘Triviale literatuur? Massaliteratuur? Lectuur?’ Toch
schemert er een boekproject door dit universiteitsexperiment heen: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Populaire literatuur </i>(1974), ingeleid
door Jan Fontijn en met medewerking van alle toenmalige kopstukken. Hoewel ’T
Hart dus de contemporaine Nijmeegse doctoraalscriptie </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Massaliteratuur </i>(1974) noemt,<em><b><span face=""Arial","sans-serif"" style="background: white; color: #5f6368; font-size: 10.5pt; line-height: 115%;"> </span></b></em><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">ontbreekt bij hem die beroemdere onderneming.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dus heb ik in die
titel </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/font014popu01_01/index.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">op de DBNL</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> Anbeek als zoekfunctie gebruikt. En blijkt <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Populaire literatuur</i></span><span lang="NL"> </span>de tekst ‘Trivialalularia’ van Ton Rombout te bevatten, bij
welke studentikoze titel een asterisk staat, waarna uitleg: ‘Dit artikel is
niet meer dan een vrije bewerking van het eindverslag van de werkgroep “triviale
literatuur” van een kandidatengroep aan het Instituut voor Neerlandistiek,
bestaande uit Ton Anbeek, Ineke Bos, Gerrit Bussink, Lidwin Derriks, Kees 't
Hart, Marine Henzelmans, Boukje Joustra, Bert van der Miesen, Ton Rombout, Ruud
van Valkenburg en Klaas van Vlaanderen.’ <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Anbeek moet van dit elftal dus <i style="mso-bidi-font-style: normal;">primus inter pares</i> zijn geweest. En het geval wil dat de tekst hier
collectief al, in 1974, ’T Harts individualistische bezwaar uit 2022 uitschrijft.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Wat triviaal heet is historisch gebonden. De studenten noemen
onder meer literatuurwetenschapper <a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Helmut_Kreuzer">Helmut Kreuzer</a> die meent
‘dat triviale teksten door een dominerende groep smaakdragers van een tijd
esthetisch worden gediscrimineerd’ en buiten de canon van ‘eigenlijke’
literatuur vallen. Zulke poortwachters worden door de studenten gepreciseerd
tot ‘mensen die zich actief bezighouden met het productieproces, de
verspreiding en de acceptatie van de literatuur’. Zo ontstaat consensus over smaak.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Alle theoretici die de studenten opvoeren zijn Duits en
houden zich bezig met ideologiekritiek en receptie-esthetica. Ruim baan voor de
lezer! Toch staat het winstprincipe bij triviale teksten voorop. ‘We vragen ons
verder af of literaire teksten niet voor een groot deel dezelfde conventionele
werking uitoefenen en beantwoorden aan een even conventioneel
verwachtingspatroon van een andere groep (literatuur)lezers. Voorshands komt
alles wat met werking van teksten te maken heeft neer op gissen.’<o:p></o:p></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-40997482350266705472024-02-17T14:23:00.000+01:002024-02-17T14:23:47.293+01:00Rijkelijk en kosteloos als de regen uit de lucht<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">‘Mind the gap’. Zou
zonder die beleefde waarschuwing, uit welke luidspreker ook, Londen Londen wel
zijn? Later zouden we in het fraaie maar teleurstellende </span><a href="https://designmuseum.org/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Design
Museum</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> een ontwerper horen
betogen dat metrogangen onmogelijk vallen te verbreden maar illusies wel. In
nieuwe metrostellen, met andere bollingen, plafondlichten, glassoorten: alles
kan helpen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2011/05/family-affairs.html">De gourmande</a>
<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">vroeg wat ‘Mind the gap’ betekende.
Ik zei een spleetje tussen de voortanden, een antwoord dat haar terecht niet
bevredigde maar dat wel waar is. En toen ze hoorde waarnaar de waarschuwing
verwees begreep ze er nog minder van. Zo’n muizeneindje? Op Belgische perrons
kun je vanuit de trein bij gelegenheid een meter springen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Maar wat zou je daar
dan voor taal moeten horen? Een drieslag? In de ontbijtzaal had het opschrift <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Babel </i>kunnen verhelderen, al leken de
meesten te worden verenigd door Spaans. Kinderstemmen klonken het schelst. En
daarvan waren er nogal wat. Waar hun ouders? Beginnende pubers droegen baby’s
op de heup. <o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">*<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Alsof in de lobby
een veldslag plaatsvindt terwijl je doodgemoedereerd je eigen besogne weegt. Al
tijdens het ontbijt nemen restanten de ruimte in bezit. Croissants, sausages,
muffins,… De ethische bourgeois in mij weet best te zijn opgegroeid met <a href="https://historiek.net/biafra-oorlog-1967-1970-nigeria/111354/">andere
beelden</a>. Misschien hadden de collega-gasten hun caloriegetal van de dag
bereikt, discreet vermeld bij elk afzonderlijk etenswaartje.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Mijn ongemak zwelt
verder omdat al het bedienend personeel ouder en zwart is. Onlangs werd ik op
school nog voor een student gehouden, dus draag ik monter met het team borden
en kopjes weg naar een rolkarretje, de neiging onderdrukkend die echt werkende
mensen te bemoedigen en te bedanken, maar ja, te veel gelezen over koloniale
residuen en witte dinges.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bovendien mogen
we aan de dag beginnen. Ter plekke blijken de opschriften ‘vintage’ en ‘retro’
aan te zuigen. Ze stammen uit hetzelfde register als ‘organic’ en ‘local’ en
papa blijft natuurlijk buiten. Op zo’n winkeldeur ziet hij een sticker met
groene ronde rand, waarbinnen een gelijkende afbeelding en waarbuiten de
woorden ‘dogs allowed’. Elders een spandoek met <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Shopping is cheaper than therapy</i>.<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">*<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Misschien moeten we het Victoria & Albert Museum zelf
als object opvatten. Het immense gebouw en de vele collecties zijn te bloemlezerig
om iets anders te vertegenwoordigen dan rijkdom die verveling bestrijdt. Ook
binnen een afdeling ontwaar ik amper een idee. Accumulatie tot je neerzijgt! <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">De sectie Fotografie <a href="https://www.theguardian.com/artanddesign/2023/may/22/eruptions-explosions-sexually-explicit-hoover-va-photography-centre-review">blijkt
bovendien recent</a>. Maar ik ben blij weer een paar middleclasskennishiaten te
hebben gevuld, hongerig zelfs. Mij <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">beviel
het weerzien met </span><a href="https://awarewomenartists.com/en/artiste/dorothea-lange/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dorothea Lange</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, haar ontluisterende snapshots uit de jaren
dertig, over wat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">The American Dream</i>
inhield. Doorgaan nu.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een van de vele
binnenruimtes, open tot aan het dak, staat vol met zuilen en beeldhouwwerken. </span><a href="http://dehoningpot.blogspot.com/2009/12/raatmoment-4.html">Het taalkundig
genie</a> <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">roept dat ze de David van
Michelangelo ziet. Onmogelijk, tenzij mama en papa in Florence een trip
beleefden. Zelfs de rijksten moeten soms genoegen nemen met een kopie.<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">*<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Deze krokusvakantie
lees ik buiten verplichting de e-boekversie van </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gezel in marmer</i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Dit is Anjet
Daanjes zevende </span><a href="https://www.anjetdaanje.nl/romans97.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">roman</span></a>, oorspronkelijk door de
Amsterdamse uitgeverij Thomas Rap in 2006 op de markt gebracht. Centraal staat
de verhouding tussen de succesvolle niet-scheppende beeldhouwer Marin en steenhouwer
Nan, de onbekende, ambachtelijk virtuoze maakster van haar beelden.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Daaromheen is het nodige te doen, maar dat is
satellietenwerk. Alles draait in dit omvangrijke boek om Nan, een maan die
spiegelt tot in haar naam. Lang voordat het begrip ‘<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">toe-eigening’ uit de VS (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">appropriation</i>) aanwaaide, speelde het bij Daanje een aanschouwelijke
rol. Zonder Nan zou Marin niet bestaan, en vice versa?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">De feitelijke maakster (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">artigiano</i>)
stroomt over van goedheid en integriteit. Ze is dankbaar. Gaande de digitale
pagina’s kreeg ik de aanvechting haar toe te schreeuwen. Nan doet alles voor
anderen. Zoals voor haar man <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Gösta,
die eigenlijk Guus heet, een wauwelende, van zichzelf vervulde artiest van wie
ze na zijn zoveelste bedrog scheidt en voor wie ze blijft zorgen</span>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ook laat Nan haar genegenheid voor <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">haar bekwame, toegewijde leerling Rodin nooit tot
over de rand van het glas vloeien. Hij fopt haar met de beste bedoelingen
zonder dat zijn ontmaskeringtournure tegen Marin begint. Vervolgens laat hij
zijn meesteres vallen, net als andere vakgenoten met een gebrek aan
solidariteit en originaliteit en die een talent hebben voor volgzaamheid en
netwerken.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">In zekere zin toont Rodin zich geslaagd in Nans missie: na
zijn leertijd heeft zij zijn status van gezel omgezet tot meester. Hij kan zijn
eigen weg gaan, en doet dat dus. Ook Marin, die haar wel tien oren heeft
aangenaaid, profiteert van deze goedgelovigheid. Nan voelt zich haar ‘metgezel’
en bezwijkt ten slotte aan zichzelf, menend haar idealen te hebben verraden. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">V<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">olgens de flap is
het boek mede gewijd aan misverstanden,</span><span lang="NL"> </span>en
inderdaad eindigen de <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">uitgesponnen</span>
verhaalverwikkelingen in een toestand die zou kunnen zijn uitgestippeld door <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">W.F. Hermans. Een ondraaglijke verwisseling
van bedriegers en bedrogenen. Hoe opmerkelijk trouwens dat Daanje </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gezel in marmer</i><span style="mso-ansi-language: NL;"> <span lang="NL"><a href="https://www.tzum.info/2020/05/recensie-anjet-daanje-gezel-in-marmer/">destijds
kon schrijven</a> dankzij een werkbeurs van het Vlaams Fonds voor de Letteren.<span></span></span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">*<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Als
pedagogen-in-permanente-opleiding namen we het kroost mee naar Harrods.
Verbazing en ontzag maakten gelukkig al snel plaats voor ergernis. ‘Hier kan ik
niks van mijn zakgeld kopen!’ Aan een ovalen koffiebar, waar een muffin 12 pond
kostte, domineerden ‘Arabisch’ ogende vrouwen en kinderen, onberispelijk
gekleed.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Misschien resideerde hier vroeger het oude geld dat rond het
Victoria & Albert Museum voor te stellen valt? Mij frappeerde achteraf dat
dit instituut niet meedoet aan ideologische correcties die Tate Modern nadrukkelijk
demonstreert en die voor mij werkelijk een verademing zijn. Het is toch iets
anders te lezen en te horen over culturele kaders dan de neerslag ervan te zien
en te ervaren.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">(‘Op de stam van de kastanjeboom waaronder ze hun pauzes
doorbrengen, zal Rodin ruimte krijgen toegewezen waarin met kruisjes het aantal
verwondingen wordt bijgehouden dat hij tijdens het beeldhouwen oploopt. Want
alleen het bloed van meesters telt, het bloed van leerlingen vloeit zo
rijkelijk en kosteloos als de regen uit de lucht.’) <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Over een paar decennia gelooft niemand meer dat Gerhard
Richter, zoals nu nog, bij Tate een aparte zaal kreeg. Maar evenmin dat dit
ineens ook voor Joan Mitchell opging? Wel moet ik erkennen dat Harrods de enige
plek was waar ik niet, als enige van ons team, mijn rugzak hoefde open te
maken. Omdat bij binnenkomst de alarmen niet afgingen?<o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Verbluffende drukte voor de National Gallery, de rij
wachtende bezoekers is zo lang dat ze slingert. De toegangsstraten zijn
afgesloten, op het plein podia en lampen voor Chinees nieuwjaar. En voor we het
weten is het wonder geschied en staan we binnen. Daar is <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Portrait_of_Erasmus_of_Rotterdam">het
portret van Erasmus door Hans Holbein</a> weer! Raar lachje, getrokken
mondhoeken, hier moet Bart De Wever op hebben gestudeerd. De rechterhand van de
grote humanist toont me nu pas zijn vuile nagels. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">(Nogmaals het personage Rodin: ‘Artigiani worden nooit
meester, zij blijven hun leven lang gezel. De gezellen van arrogante, hen
achteloos misbruikende beeldhouwers.’)<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ondanks <a href="https://nos.nl/artikel/2506583-milieuactivisten-gooien-soep-naar-mona-lisa">nieuwe
berichten over tomatensoepacties</a> hangt Jan van Eycks weergaloze meesterwerk
weerloos te hangen. Zonder glas of zelfs maar een koord op kniehoogte. En
verrek, het <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Portret_van_Giovanni_Arnolfini_en_zijn_vrouw">portret
van de Arnolfini’s</a> wordt van griezelig dichtbij gefotografeerd: mensen
sperren met twee vingers haastig de oogleden van hun smartphone open om de code
van Van Eycks spiegel te kraken. Voor thuis? De bourgeois in mij springt weer
eens op. Ik vind het obsceen om aan te zien.<o:p></o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bij de uitgang
van Sainsbury’s bewerkte een oude vrouw kalm een hele stapel krasloten met de
punt van een nagelschaartje. Zelf hebben wij provincialen, bepakt en gelukzalig,
eindeloos door straten gelopen, kunnen we straks vertellen. Dat we collectief
net geen hartverzakking kregen toen vlak naast ons een auto ineens zijn sirene
aanzette. Het was een ambulance.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Terwijl ik </span><a href="https://www.youtube.com/watch?v=IeHDnF7MU90"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">toch nog maar</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> wat bonen en spek neem, zie ik op de
parkeerplaats voor het hotel twee meisjes in roze onesies staan. Er komt een
brommer aangereden van een donutservice. De meisjes betalen met hun smartphone
en lopen tevreden naar binnen. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het wordt tijd
ons richting Belgische perrons te begeven. Maar voordat we de lobby hebben
verlaten roepen de Spaanse kindjes al ‘Mient de kap’.<o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-25746494158676066572024-02-07T18:17:00.001+01:002024-02-07T22:32:45.661+01:00Tot de doden<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Precies vijftien
jaar geleden verscheen hier mijn </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2009/02/welkomskwestie.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">eerste blogstukje</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> – dat bijna ongeschonden in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Onze Nietzsche</i> zou landen. </span><a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2014/11/onze-nietzsche-catechismen-2014.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die dichtbundel</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> heette met recht bij verschijning mijn laatste in
het genre en is inmiddels met evenveel recht </span><a href="https://kregtingarchief.blogspot.com/2023/11/de-vriendelijke-mens-2023.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">door de werkelijkheid achterhaald</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Uiteraard is er geen fragment nodig om
te beseffen dat alles altijd anders loopt dan vermoed.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De Honingpot</span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> begon als noodsprong. Ik was opgelaten. De blog wou
zich publiek verantwoorden aan medeburgers, indien geïnteresseerd, voor een
werkbeurs die naar mijn idee gigantisch was. Mij was die toegekend om een papieren
experiment naar aanleiding van koffie te doen. </span><a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2013/05/koffie-een-doeboek-2013.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dat kwam er</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, maar wel na een zwangerschap die dermate
afwijkend verliep dat ik tussendoor <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Onze
Nietzsche </i>voltooide.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het feit dat ik
jubilea blijkbaar aangrijp om terug te kijken (</span><a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2014/02/lustrum.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">bij vijf jaar</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, en ook </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2019/02/jubileum.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">bij tien jaar</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">) wijst me erop dat verantwoording afleggen of
rekenschap geven onder mijn huid zit. Ik zou toch niet gelovig zijn? Onweerlegbaar
dunkt me dat de toon op dit blog grumpy kan zijn. Ik wil op <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Honingpot</i> toch ook een beetje kritiek
bedrijven, dan maar bij wijze van bijdrage aan de literaire maatschappij.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Standaardvagevuur<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Vaak willen mijn
stukjes de markt corrigeren, waarop </span><a href="https://historiek.net/verba-volant-scripta-manent/21852/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">het klassieke gezegde</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> ‘Wie schrijft die blijft’ geen vat heeft.
Bejubelde boeken, wel heel erg vaak aan interviews onderworpen auteurs – ik
vrees dat zij meer risico lopen aan mijn betweterij ten prooi te vallen dan marginaal
werk waarvoor <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Honingpot</i> juist
aandacht vraagt. Die tweevoudige correctie valt desgewenst te verklaren uit
mijn karakter en gebrek aan succes, maar beide doen niets af aan </span><a href="https://jacobin.nl/een-utopie-voor-de-weinigen-helmer-stoel/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een hardnekkig verlangen</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> naar herschikking op basis van
‘kwaliteit’ en rechtvaardigheid.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dat gebeurt in postings,
vaak over poëzie, die naar de aard van het medium kort zijn. Te kort wellicht
voor serieuze kritiek. Maar ik lever ze toch, koppig en mogelijk achterhaald.
Het wil er bij mij gewoon niet in dat moorden, meedeinen of zwijgen ‘constructiever’
zijn. Stel ik nu, op het web. In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Democratie
vraagt om religie </i>poneert Hartmut Rosa echter dat op internet een
agressiemodus heerst waarbij andersdenkenden domweg hun bek moeten houden.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hij bepleit –
door religie geïnspireerde – openstelling, ‘resonantie’ die ‘het gesprek
aangaat’ en meer van zulke clichés. Maar soms is dat onnodig (een digital
native vertolkte mijn gewaarwording dat </span><a href="https://woordenlijst.org/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de vernieuwde
elektronische woordenlijst</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> geen vooruitgang is). Bovenal bestaat er een tussenruimte waarin verschil
intersubjectief tot bloei kan komen. Maar ik erken dat me gaande de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Honingpot</i>-jaren duister is geworden </span><a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2018/09/omzeillexicon-2018.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">wat ‘respectvol’ betekent</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In die overtuiging
handel ik anders dan een dierbaar iemand die tijdens dit blogexperiment overleed en
hier geregeld herdacht is: Hans Groenewegen. Of dan wat Dirk De Geest, minder
persoonlijk, doet voor <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mappalibri</i>.
Hun schijnbaar neutrale opstelling wil het voortbestaan van een kwetsbaar genre
als poëzie niet in het geding brengen en veeleer zoveel mogelijk positieve
punten aan een bundel noemen. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die expliciete
lof proef ik eveneens bij vakgenoten die zich door collega-site <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Neerlandistiek</i> bewegen en bovenal, net
als ik, door een dubbelzinnige financiering: iedere student, zelfs iemand wie,
zoals dat gebeurt, een opleiding niet past, is een bron van inkomsten – behoud
en aanwas worden cruciaal voor het eigen voortbestaan. Het lukt me niet deze realiteit
te ontkennen in teksten waarmee vakgenoten over hun lespraktijk berichten. Ze
ontwaren uitsluitend positieve punten.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hun positiviteit
neigt voor mij naar evangelische zalving, wanneer bekende literaire namen hen in
katzwijm doen vallen en studenten Mozarts blijken. Ik krijg daar altijd een paar
rillingen bij. Is dat puberaal? Lof kan nog meer vormen aannemen. Voor in
standaardvagevuur vertoevende oeuvres die plots alsnog nominaties en prijzen
krijgen en dan meteen in collegezalen belicht worden. Voor vakgenoten die het
Nederlands zo goed beheersen dat ze ‘eminent’ heten.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Misschien valt die
houding nog het best te vergelijken met een Facebook-duimpje. Het kost geen
enkele inspanning, en het is altijd enthousiasmerend, motiverend, aardig. Misschien
moet ik me ook afvragen of hier mijn kritiekoprispingen niet misplaatst zijn. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Neerlandistiek</i> heeft me in de blogroll
opgenomen en neemt soms stukjes over. Minstens doet die eer me beseffen hoe <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Honingpot</i> zelf veranderd is.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Pas door overname
krijg ik de indruk dat die teksten worden gelezen. Er komen soms zelfs comments
bij, terwijl de laatste jaren mijn eigen blog volgens de statistieken bijna
uitsluitend nog wordt bezocht door mensen uit Rusland, Frankrijk en de
Verenigde Staten. Door machines dus. Soms krijg ik bij gesprekken de vraag of
ik nog wel eens wat voor mijn blog doe. Glazige blikken en grijnslachjes
wisselen elkaar dan af. Van twee mensen weet ik zeker dat ze <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Honingpot</i> volgen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dat zijn
beschamende, allicht kokette bekentenissen. Maar mij houden ze aan de praat. De
</span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/06/langs-elkaar-heen.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">recentste keer dat ik Groenewegen herdacht</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> leidde overname door<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Neerlandistiek</i> tot enig sociaalmediaal verkeer waaruit ik het
volgende copy-pastewaardig acht: ‘</span>Auteur verbeeldt zich al niet meer dat
er nog iemand geïnteresseerd is en wendt zich maar tot de doden.’ Misschien ben
ik te ambitieus en te weinig doordrongen van mijn beperkingen, maar Orpheus
deed toch niet anders?<span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Gimmick<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Daarnet gebruikte
ik het woord ‘bekentenissen’. Ik weet niet of dat hetzelfde betekent voor mij
als in, laten we zeggen, het huidige literaire klimaat. Mijn wat </span><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">grotere ontdekking van het afgelopen
lustrum, </span><a href="https://www.dewitteraaf.be/artikel/snuisterstijl/"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">naar buiten gekomen</span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> toen de lockdowns wegens corona net waren begonnen, betrof
de millennialgeneratie. Haar boeken, in snel inhaaltempo tot me genomen, bleken
een dermate hoog biechtgehalte te herbergen dat ik me er geen raad mee wist.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">Dit heeft
niets te maken met pak ‘m beet politici, die voor hun volgers op sociale media jubel
of afgrijzen </span><a href="https://nos.nl/collectie/13962/artikel/2507833-verbazing-en-onbegrip-bij-gesprekspartners-formatie-over-besluit-omtzigt"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">laten blijken</span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">. Ik lees daar althans gepor dat hooguit zorgt voor affectieve
communicatie, zoals Byung-Chun Han dat noemde, waarbij kwantiteit uiteindelijk chaos
aanricht (‘infodemie’). Maar de biechten die ik bedoel zien er argeloos,
naturel en klinkklaar uit en roepen de al te cynische vraag op: waarom moet ik
dit weten? Het antwoord zal zijn: waarom niet? <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">Het blijft
een raadsel hoe te arbeiden in het licht van de tijdgeest. Een p</span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">roject waarvoor ik al tijden materiaal
verzamel, gaat over ‘de jaren zeventig’. Sowieso wil ik w</span>achten met
schrijven tot minstens 2030, wanneer in boekenland, zeg ik bij mijn derde
lustrum, de halve-eeuwlawine tot stilstand is gekomen en ik van de verzamelde
sneeuw heb kunnen profiteren. Maar ik hoop vooral dat er dan iets wezenlijks is
veranderd in stijl en bijbehorend wereldbeeld dat ik maar even emocratisch noem.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Vooralsnog is het
gangbaar en navolgenswaard om </span><a href="https://www.groene.nl/artikel/wat-links-was"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een bespreking</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> aldus te openen:</span> ‘Als ik foto’s zie die de
jaren zeventig verbeelden, dan gaat mijn hart op een kier. Ik ben bang dat dat
met mijn vader te maken heeft. En met mijn moeder.’ Dit kan en wil ik niet.
Eufemismen schieten tekort wanneer deze trend wordt benoemd als ‘de opkomst van
het persoonlijke essay’, zoals <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2024/01/17/rouw-je-bij-het-verlies-van-je-moeder-om-haar-of-om-jezelf-a4187256">Miriam
Rasch dat deed</a><span class="MsoHyperlink">.</span> <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wel heb ik me ook na mijn millennialontdekking niet
gerealiseerd hoever deze tendens strekte. </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik weet nog dat toen
ik mijn </span><a href="https://kregtingarchief.blogspot.com/2022/05/de-encyclopedieen-van-de-val-2022.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">encyclopedie over de val</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> afgerond had een dubbel triomfalisme me kietelde.
Niet alleen was het onmogelijke alsnog gelukt, ook leek het mij een abc’tje dat
dit boek een nominatie zou krijgen voor de tweejaarlijkse Jan Hanlo Essay
Prijs: ik kende uit de bedoelde periode simpelweg geen ander werk in dit genre.
</span><span lang="NL" style="background: white; color: #242424; mso-ansi-language: NL; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">O</span><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">ntnuchterend
was dus het feit dat er </span><a href="https://www.groene.nl/artikel/de-nominaties-voor-de-jan-hanlo-essayprijs-2023-zijn-bekend"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">‘158 essaybundels’</span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> bleken te hebben meegedongen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Aan die encyclopedie zat nog iets wat me met beide benen op
de grond zette. Ze werd voor mijn doen goed ontvangen en verkocht zelfs een
beetje, <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">maar als gimmick, een
gezelschapsspel waaraan je kon meedoen op een culturele avond. Zelf dacht ik echter
een literair waagstuk op touw te hebben gezet. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die inschattingskloof
was me feitelijk al bekend. Destijds was mijn boek naar aanleiding van koffie voor
vakmatige volgers aanleiding om af te haken. Ik ging dan wel akkoord met hun
bevinding dat het niets nieuws bevatte, toch meende ik een pretentieus experiment
te hebben doorgevoerd met een </span><a href="http://kregtingarchief.blogspot.be/2013/02/multatuli-1997-1999-2006-2013.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">multatuliaanse spanwijdte</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Voornamelijk was er echter enthousiasme
bij niet-gerodeerde lezers, die graag lekkere koffie dronken. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Watertrappelen<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Natuurlijk, alles
blijft in beweging. Na de beursverantwoordingsfase is </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">De Honingpot</span></i><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> voor mij een soort trainingsveldje geworden. Technisch oefen
ik op teksten voor de korte baan, die beter passen bij mijn luiheid en waarop
mijn projecten zich kunnen instellen. Maar rustig aan. Die overweldigende
vraag! Zelf lees en luister ik liever. Wanneer ik het echt voor het zeggen had
fietste ik </span><a href="http://dehoningpot.blogspot.com.es/2018/04/jemig.html"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">andermaal weg</span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> tot sint-juttemis en voorbij babbelonië.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">Toekomstmuziek?
Sowieso zijn de blogonderwerpen enigszins verschoven. Grofweg richtte mijn
belangstelling zich meer op onderwijs. De wereld staat voorop, haar zalige
onbegrijpelijkheid die pas waarlijk een aanzuigeffect heeft. En dan blijft
alles beginnen met taal. Dat bewees recent evengoed k</span>amerlid Mohammed Mohandis
(38) toen hij een bekentenis deed die mij wél relevant leek. Hij heeft <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2024/02/02/kamerlid-mohammed-mohandis-38-mag-afzwemmen-ik-heb-het-ongemak-altijd-meegedragen-a4188955">alsnog
zijn zwemdiploma gehaald</a><span class="MsoHyperlink">:</span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">„Op de basisschool in Gouda, ik was toen zes jaar,
gingen we wel naar het zwembad. Maar de andere kinderen gingen veel sneller dan
ik. Zij kwamen, denk ik, soms al met hun ouders in het zwembad. Ze konden het
al een beetje. En ze wisten wat alle termen betekenden. Ik had geen idee waar
het over ging.”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Om wat voor termen gaat het?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">„Borstcrawl, rugcrawl, schoolslag, rugslag,
watertrappelen. Het hele zwembad was voor mij eigenlijk een nieuwe wereld. Ik
kwam niet verder dan het kikkerbadje en viel al snel buiten de groep. Dat neem
ik de docenten niet kwalijk, want zij moesten die hele klas begeleiden. Ik
mocht nog wel mee naar het zwembad, maar ging het water niet meer in.”</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">Mij grijpt
dit meer aan dan een belegen en impliciet pessimistisch docententrekje dat ik vertoon:
studenten uit te horen op kennis. Niet eens zozeer cultureel, maar politiek. Zeker
nu de stemleeftijd is verlaagd, </span><a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/10/21/stemrecht-16-jaar-europa/"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">uitgerekend voor het belangrijkste beslissingsparlement</span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">, en burgers eenvoudiger hun ongenoegen
kunnen ventileren. Mijn bevindingen met studenten verwarren en amuseren me tot
nog toe wel. Ik begrijp zelf te kampen met een informatieachterstand. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">Dit
overstijgt goddank emotionaliteit. Daarom vind ik, nog even los van </span><a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/niet-op-grammatica-geredacteerd/"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">de zware rol van taal</span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> erin, mijn baantje ook zo spannend, eervol
en complex. Ik moet waken niet helemaal in een parallel universum te tuimelen:
politici, debatten en thema’s die mij cruciaal voorkomen, blijken onbekend of
lachwekkend bij mensen die binnenkort zorgen voor een afwisseling van de wacht.</span>
Een gedeelde toekomst lijkt me toch te prefereren. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Laat me dan maar grumpy blijven, zuurpruimerig mag ook, zolang
ik zonder zalving bij studenten kan blijven informeren naar hoe het met hen
staat. Mijn docentenindruk rijmt tot nog toe met mijn wereldsensatie dat
verreweg de meeste stervelingen, och mijn spiegeltje, Salieri’s zijn. En ik
weiger ook maar één student te laten vallen, bijvoorbeeld door met de mantel
der liefde te wapperen, richting financiering op maat. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ook in het
vakwereldje rond <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Honingpot</i> beweegt
het. Alleen al de personele samenstelling in de poëziebiotoop is grondig
veranderd van </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_awa001201001_01/_awa001201001_01_0008.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">toen in 2009 dit blog begon</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> (en ik bijna al mijn dichtbundels had
geschreven) </span><a href="https://www.poezieclub.nl/awater/awater-poezieprijs/16-2023.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">tot nu</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Dat verwekt onvermijdelijk poëticale
metamorfoses – waarna in darwiniaans perspectief de meest aangepaste blijft,
zoals mijn onderzoekje naar </span><a href="https://neerlandistiek.nl/2022/09/verbouwd-komt-het-terug/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">het wedervaren van ‘mijn’ postmodernisme</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> zowaar bevestigde.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dus is mijn
verbazing gespeeld? Louter hardcore jezuïeten weten daar denkelijk een
geloofwaardig antwoord op. Blikvernauwing en wereldvreemdheid beleef ik in elk
geval dagelijks. Volgens mij laat me dit koud. </span><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">In een lijstje met straattaaljargon dat Mounir Samuel bij
wijze van spoedcursus opdiende in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Je mag
ook niets meer zeggen</i>, trof ik het acroniem ‘jomo’. Dat blijkt een joy of
missing out – en daar ben ik veeleer trots op.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">Net zoals
mijn vergelijking tussen neerlandici en Facebookduimpjes ervaringsgericht is. Sinds
kort zit ik op een sociaal medium. Het heet Hoplr en wil de buurt een beetje
bijeenhouden. Om te weten wie op bepaalde berichten een like of dislike geeft,
heb ik nu al driemaal reflexmatig gehandeld en op het betreffende duimpje
geklikt (‘expressie gegeven’, in het bijbehorende gemeentemailjargon). In mijn
statistieken blijft alleen mijn positieve feedback bewaard.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">En s</span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">oms toont de blikvernauwing zich
omgekeerd. </span><a href="https://www.vprogids.nl/documentaires/lees/artikelen/2024/Proof-of-the-Pudding--de-revolutionaire-bouwstijl-van-architect-Herman-Hertzberger.html"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">Een recente documentaire </span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">over architect Herman Hertzberger en
het wedervaren van zijn Centraal Beheer-gebouw, presenteerde een medewerker van
de onvermijdelijke projectontwikkelaar wiens tongval in combinatie met zijn
achternaam me meteen een bizarre revelatie opleverde: dit is </span><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Chris_van_den_Dungen"><span style="background: white; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">een voetballer uit mijn jeugd</span></a><span style="background: white; color: #242424; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">! Niet hoef ik te weten of hij vaak
doel heeft getroffen.<o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-52996943442873520412024-01-30T19:08:00.001+01:002024-01-31T08:33:25.303+01:00Vrijwillig te laten binnengaan<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Blij maakt me <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën</i>. In dat <a href="http://www.uitgeverijflanor.nl/">boek</a> heeft Jan Kuijper teksten over
poëzie verzameld en toont hij de stiel. Hij kan heel vanzelfsprekend schrijven
over techniek, zodat ‘metrum’, ‘versvoet’ en al die termen geen middeleeuws
Kerklatijn worden. Aan apostroffen bij Dèr Mouw wijdt Kuijper vijf spannende
bladzijden, die ook nog eens slim en onverstoorbaar zijn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In hem vallen redacteur
en dichter samen. Ze hebben poëzie ervaren, maar de uitgeverijmedewerker moest
er tegelijk ook over spreken en kunnen vergelijken. Dat lijkt een stapje verder
dan ‘verslag doen van binnenuit’. Details dienen zogezegd intersubjectief open
komen te liggen. Over luttele regels kan Kuijper dermate geconcentreerd
vertellen, dat hij voor niet-ingewijden verstrooid oogt. Hopelijk reikhalzen ze
naar het behandelde gedicht dat In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën</i>
pas na de analyse integraal wordt geciteerd. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik ben niet
helemaal correct. Het boek gaat over meer dan poëzie alleen. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën</i> bevat ook portretten en in
memoriams, en denkt bijvoorbeeld hardop na over lotsbestemming. Verder geeft
Kuijper er slechts een selectie uit zijn teksten. Hij verantwoordt ironisch zijn
grootse scoop (1974) over <a href="https://www.dbnl.org/tekst/font014popu01_01/font014popu01_01_0009.php#section-8-6">thrillerproza
van Willem Frederik Hermans</a> niet te hebben gebundeld, plus vele flapteksten
– een <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_ras001200601_01/_ras001200601_01_0034.php">in
het genre ook wel erkend</a> object voor studenten die <a href="https://www.uva.nl/programmas/duale-masters/redacteur-editor-neerlandistiek/redacteur-editor.html?cb">redacteur
ambiëren te worden</a>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Maar poëzie is in
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën </i>de core business. Voor
zover er een lijn door deze teksten loopt, vaak op aanvraag geschreven of
uitgesproken, lijkt dat vernieuwing. De overkoepelende titel is dan ook een
technische foef die ingaat tegen een regel, een traditie. Alleen al omdat
Kuijper die term in het meervoud plaatst, wordt duidelijk dat zo’n breuk op diverse
manieren kan worden geforceerd. Dé antimetrie, die garantie biedt op
ik-weet-niet-wat, bestaat niet.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Vroegere zelf<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zijn teksten,
waarvan de oudste dit jaar vijftig wordt, herschreef Kuijper niet. Wel laat hij
ze soms volgen door iets ultrakorts dat hij ‘PS’ noemt. Geen ampele brieven aan
huidige lezers dus, wel indicaties. Het langste stuk uit <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën </i>stamt uit 1986 en betreft <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_str008198601_01/_str008198601_01_0006.php">Noord-Nederlandse
poëzie tussen 1970 en 1985</a>, en inmiddels frappeert het Kuijper dat hij op
één na (de <a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2018/03/ingepeperd-3.html">geweldige
<span lang="NL-BE" style="mso-ansi-language: NL-BE;">Lela Zečković</span></a></span>)
g<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een vrouwen noemde. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Eigenlijk past
die omissie bij een idee dat meermaals in dit boek opduikt, van besef dat per
saldo achteraf opdoemt. Dat hoort natuurlijk bij het redacteursvak, dat ook een
beetje afhangt van gokken, zo beredeneerd mogelijk. Maar de dichter Kuijper
vindt evenzeer baat bij voortschrijdend inzicht – een toevallig rijm, toont hij,
kan de loop van een gedicht veranderen en nopen tot herschrijving. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De afwezige
dichteressen wijt Kuijper aan zijn ‘vroegere zelf’, met drie puntjes, zodat hij
<a href="https://neerlandistiek.nl/2023/01/in-het-walhalla-gelanceerd/">actuele
rechtzettingen</a> over paradigma’s en systemen omzeilt. Ook vraag ik me af wie
hij nu voor die periode had genoemd. Gertrude Starink, vermoed ik, maar verder?
Het komt alvast mooi uit dat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën
</i>door de chronologische opzet eindigt met een korte analyse van een Rozalie
Hirs-gedicht, zodat het boek niet alleen de vergetelheid goedmaakt maar ook een
voorschot op de toekomst waagt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_rev002199501_01/_rev002199501_01_0032.php">Een
miniem stuk</a> naar aanleiding van Botho Stra</span>uß<span style="background: white; color: black; font-family: "Noto Serif","serif";"> </span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">en een relletje van bijna dertig jaar geleden, tot
aan Theo van Gogh toe, zou dan weer echt een uitgebreid PS verdienen, met
historische duiding. Maar die wijsheid achteraf staat Kuijper zich niet toe.
Misschien wil hij dit boek authentiek laten en het moet gezegd dat zelfs deze
miniatuur kiemen in zich draagt voor verklaring, interpretatie en debat. Het
schetsmatige van het boek als geheel heeft voordelen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zelf noemt
Kuijper zijn teksten ‘opstellen’. Dat klinkt bescheiden, maar misschien
verwijst de term vooral naar het gelegenheidskarakter. De vroegste opstellen
maken we immers op vraag van de juf of de meester (de volwassen versie is misschien
wel een ‘causerie’, een term die eenmaal in een PS valt). En een redacteur
leidt een druk bestaan, getuigt Kuijper in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën</i>,
zodat er naast verzoeknummers die al interessant genoeg kunnen zijn, weinig
plaats is voor structurele studie. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Met dat woord
‘studie’ dreig ik Kuijper opnieuw incorrect voor te stellen. Zelfs zijn kortste
opstellen getuigen van een enorme belezenheid – studie is voorafgegaan aan de
tekst, die louter het gewenste zoeklicht kan projecteren. Daarom lijkt me de
term opstel adequaat en historisch verantwoord. Bijvoorbeeld de eerste boeken van
Kees Fens, over wie <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën </i>een
in memoriam herbergt, droegen die genreterm.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Routine<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De drukte van het
redacteursbestaan toont Kuijper in een terugblik op een andere mastodont uit de
laaglandse letteren, Reinold Kuipers. Deze neemt de neerlandicus-in-opleiding
aan bij Querido en intimideert hem met, letterlijk, stapels werk. Al snel moet
de student het idee laten varen in de avonduren zijn wetenschappelijke
opleiding te voltooien. Kuijper bekent schitterend dat hij in al de jaren daarna
‘geen enkele vorm van routine’ heeft kunnen ontwikkelen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Mij trof die
passage ook omdat ik onlangs <a href="https://www.cuttingedge.be/boeken-strips/non-fictie/21163/notities-uit-het-rijke-leven-van-een-chroniqueur/">dagboekfragmenten</a>
las waarin </span>Cees Nooteboom aan de andere kant van het touw trekt, als
auteur die commentaar wil op een versie: ‘Oncomfortabel, men heeft altijd
medelijden met degenen die je kwetsen, en die, ondanks de nabijheid, niet weten
wat het is om iets gemaakt te hebben of die door een ander gebrek zich niet
kunnen uiten, zelfs niet als ze weten dat je erop wacht.’ <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tussen die posities bestaat er allicht iets als de
dagelijkse werkelijkheid waarin een redacteur moet voldoen aan tientallen van
die verlangens. <i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Antimetrieën</span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> doet daar niet moeilijk over, ademt veeleer
gelukzaligheid over het voorrecht om tekstueel zo dicht op auteurs te zitten.
Ik weet niet in hoeverre Kuijper valt te situeren in een generatie die
dergelijke arbeid, waarvan zijn opstellen een verlengde zijn, in relatieve rust
kon verrichten, nu de macht van de representatie zo absurd groot is geworden.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wel onderstreept <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën</i> dat hij een fondsredacteur was
met een echt profiel (technisch-ideologisch). Querido-poëzie tussen pakweg 1975
en 2010 was simpelweg Kuijpers poëzie. Door het altijd wonderlijke toeval van
het doorklikken bleek me onlangs dat zijn huidige opvolger deze baan tegelijk
voor De Arbeiderspers vervult. Ooit had dat ondenkbaar geleken, sowieso <a href="https://www.dbnl.org/tekst/mats001lite01_01/mats001lite01_01_0008.php">poëticaal</a>.
Nu is het logisch en gewoon kostenbesparend.<span></span></span></p><a name='more'></a> <o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Redacteurshaken<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Feitelijk bevat <i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Antimetrieën</span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span>twee <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">terugblikken op Reinold Kuipers. Een korte voor het vakorgaan <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Boekblad</i>, een lange voor documentaireblad
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Zacht Lawijd</i>. Aan de laatste
refereerde ik en die tekst roept tegelijk herinneringen op aan Kuijpers opa, schilder
<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Sluijters">Jan Sluijters</a>. Er
staan brieffragmenten en tekeningen tussen, waarmee visueel alvast een heel
open betoog bewerkstelligd wordt. Extra dense worden dan <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_rev002199701_01/_rev002199701_01_0008.php">de
herinneringen</a> die Kuijper voor het literaire tijdschrift <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Revisor</i> wijdt aan ‘mijn grootvader’,
bij wiens eerste vermelding hij tussen redacteurshaken de naam vermeldt, zonder
dat een PS de verhalende illusie hoeft te verstoren.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In zo’n tekst
demonstreert de dichter Kuijper een prozaïst in zich mee te dragen, met een
puntgave stijl die wel doet vrezen dat de limiet kwantitatief bij een novelle
ligt. We wisten door zijn bundel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Denkbeelden</i>
(1991) dat deze altijd soepel denkende auteur het aforisme beheerst, maar ook
dat deze kunst <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_ons003199401_01/_ons003199401_01_0060.php">niet
iedereen even welgevallig</a> is. Zelf ben ik trouwens benieuwd waarom hij ‘hibride’
en <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Beatlemania">’Beatle Mania’</a> spelt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Voordeel van die
wendbaarheid, een literaire empathie, is dat Kuijper speels Nijhoffs ‘<a href="https://www.dbnl.org/tekst/nijh004verz05_01/nijh004verz05_01_0092.php#91">Kleine
prélude van Ravel</a>’, met de schijnwerper op die fantastische opsommingen,
kan <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_tir001199501_01/_tir001199501_01_0051.php">verbinden
met een imposant maaksel van zijn dochter</a>, om hardop te kunnen nadenken
over techniek en verlies. Dat had ik een rederijker niet zien bewerkstelligen.
Want met dat prototype is Kuijper wel vergeleken, onterecht lijkt me.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Andere vermeende
formalisten zijn te vinden in het postmodernisme, een <a href="https://neerlandistiek.nl/2022/09/verbouwd-komt-het-terug/">nieuwigheid
van de eerste jongere generatie</a> waartoe hij zich als redacteur moest
verhouden. Na enige tijd liet Kuijper zijn licht erop schijnen, zonder
definitief plaats te bepalen. En door niet te focussen op de politieke kant van
postmodernisten maar op het citeren kon hij zich, notoir intertextueel,
deels <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_rev002199501_01/_rev002199501_01_0058.php">bij
hen scharen en afstand houden</a>. Dat maakt de dichter en de essayist Kuijper
principieel ongrijpbaar, een positie die hij zelf het best kon uitleggen. Er
schuilt een ideale docent in hem.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Nevenschikking<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ideale docenten
blijven volgens mij niet zozeer jong als wel leerlingachtig van geest. Zo
kunnen ze het zich veroorloven kritisch te charmeren, en dwars te liggen met de
juiste vragen. Niet-aflatend poneren en ontkennen tekent <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën</i>, en grappig vind ik dat Kuijper geregeld hyperbewust zelfkritiek
levert zonder daarmee kenbaar of intiem te worden. En dus evengoed zonder de
code van poëzie te kunnen kraken. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In het boek verwachtte
ik geen recept waarmee – nou ja, als het ware – een dichter één smakelijke
antimetrie voor de toekomst kan opdienen. Kuijper lijkt te genuanceerd en te
gereserveerd voor pasklare oplossingen. En wie zijn werk een beetje heeft
gevolgd, weet dat voor hem de recentste vernieuwers Celan en Faverey zijn. Toch
zit er in Kuijpers teksten iets anarchistisch dat doet vermoeden elk moment zo’n
statement te kunnen krijgen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ondertussen springt
hij van de ene elegante formulering naar de andere en beweert hij van alles.
Wanneer het dan weer over vernieuwing gaat, of minstens originaliteit, over
mogelijkheden van literatuur en poëzie in het bijzonder, kan dat na anderhalve
pagina leiden tot deze slotzin: </span>‘Ik stel me <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_rev002199701_01/_rev002199701_01_0075.php">het
genie van de toekomst</a> voor als iemand die niet alleen een hele wereld op
één bladzijde weet te persen, maar ook in staat is ons die wereld vrijwillig te
laten binnengaan.’<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die laatste
nevenschikking geeft een fenomenale zwengel. Ze bekent namelijk dat gedichten
een dusdanige barrière kunnen opwerpen dat veel mensen er oprecht voor
terugdeinzen. Dat iemand als Kuijper, voor wie poëzie dagelijks brood is, dat
eventjes laat weten verraste me alsnog. En het zal wel toeval zijn, maar tussen
alle taal van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën </i>zit vanaf het begin een motief dat met kennisname van poëzie te maken heeft: zingen, muziek
luisteren, muziek maken.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Naar aanleiding
van de treurige PISA-cijfers voor taal pleitte onlangs Ellen Bothof, </span>docent
aan de Academie Pedagogiek en Onderwijs,<span style="mso-ansi-language: NL;"> <span lang="NL"><a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2024/01/21/elke-leerkracht-die-vandaag-gezongen-heeft-in-de-klas-mag-zichzelf-op-de-schouder-kloppen-a4187617">voor
dagelijkse zang op de basisschool</a>. Door muziek naar woord! Dit zal Kuijper bevallen
zijn, als ervaringsdeskundige. In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antimetrieën</i>
herdenkt hij ook <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_jaa004200901_01/_jaa004200901_01_0004.php">zijn
Montessori-leraar</a> Rein Bloem, die zich door de complete wereldliteratuur heen
kon zingen. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">En passant
ontcijfert Kuijper in het PS het virtuoos onleesbare handschrift van Bloem. Zo deelt
hij mee dat in de <a href="https://mappalibri.be/?navigatieid=61&recensieid=5557&via_navigatieid=">prachtige
selectie</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Lees dat en herlees dat</i> een
facsimile zinnetje ‘denkt’ bevat, een werkwoord dat ik tot nu toe had aangezien
voor ‘dealt’. Maar ja, wie poëzie wil kennen moet door het hele hoofd heen leren omgaan
met de werkelijkheid – die gelukzalig en wreed verdooft. <o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-10977575570645517442024-01-23T20:24:00.000+01:002024-01-23T20:24:16.430+01:00Op zoek naar de uitgang<p class="MsoNormal"> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Ziezo, het jaarlijkse
ritueel achter de rug: het corrigeren en, zoals dat heet, quoteren van papers
voor Taalvaardigheden. Dat is het belangrijkste vak dat ik ooit heb gegeven,
maar geeft nogal veel werk voor een gepatenteerde luiwammes als ik. Dat ik er toch
mijn best voor blijf doen komt, uiteraard, door het grote sociaaleconomische
onrecht dat aan Taalvaardigheden kleeft.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Steevast krijg ik
bij deze sessies bezoek van de firma Reikhalzing & Afgrijzen. Het is zo
geweldig om te zien dat sommige twintigjarigen soepel en inventief schrijven en
er zelfs lol in lijken te hebben. Vele anderen maken er een potje van. Niet uit
demonstratieve onverschilligheid, zoals de <a href="https://neerlandistiek.nl/2024/01/literatuur-en-standaardtaal/">tussenstand
lijkt in het debat over de stijl van Lale Gül</a>. Wel, vrees ik, uit een deerniswekkend
onvermogen. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Nu hebben we
sinds een jaar of iets een heilbrenger die deze nood lenigt. ChatGPT is
misschien al bijna beroemder dan Jezus en heeft ongetwijfeld vele, zo mogelijk
nog begaafder familieleden uit de AI-business, gesteund door brigades die weten
wat ‘competentie’ betekent en ‘inclusiviteit’ en ‘goede praktijken’ en
‘uitdaging’ en meer van dat zalmroze.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Ook is de
verleiding groot om naar oorzaken van gelijktijdig optredende begaafdheid en onmacht
te zoeken, maar dat <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/09/even-geduld-a-u-b/">heb ik al vaak
gedaan</a>. Bovendien zou het leugenachtig van me zijn te stellen dat ik door
mijn gespleten sensatie bij de papers werd verrast. Twee andere feitelijkheden
lapten me dit wel tijdens de beoordelingssessies, waar ik nochtans de
schoolmeester mocht uithangen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Vorig weekend
kwam Thierry Baudet in het nieuws toen hij <a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/01/20/thierry-baudet-lanceert-vlaamse-afdeling-van-forum-voor-democrat/">een
Vlaamse afdeling ten doop hield van Forum voor Democratie</a>. Mij verbaasde
niet dat hij daar voorzitter van was, wel dat hij in Nederland en Vlaanderen
één pot nat proefde. Ik ervaar al twintig jaar (narcistische?) verschillen, in
de papers onderstreept door ‘gaan’ dat als hulpwerkwoord van de toekomende tijd
‘zullen’ wegvaagde.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Harder ‘kwam binnen’
een <a href="https://neerlandistiek.nl/2024/01/spellinggeweten/">opinie van
Marc van Oostendorp</a>, voor een groot deel <a href="https://neerlandistiek.nl/2024/01/spellinggeweten-begint-op-school/">bijgevallen
door Guy Tops</a>, dat spelling er niet toe doet. Hun overtuiging dat goed of
slecht spellen geen moreel oordeel inhoudt, deel ik dermate hartgrondig dat ik
haar meer dan eens uitspreek. Maar dat de buitenkant van geschreven taal voor geen
enkele gebruiker belang heeft?<span></span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Het was nogal
verwarrend om tijdens de beoordelingssessies te vernemen en het leek me beter
er niet over na te denken. Maar nu? Ach, eigenlijk wist ik het allang want
behalve lui ben ik koppig. Van Oostendorp meent bijvoorbeeld dat er geen reden
is om ‘trein’ boven ‘trijn’ te stellen. Dat mag waar zijn, maar wat wanneer je
Nederlands moet leren en je kunt niet terugvallen op je ouders?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Ook op die vraag
weet ik het antwoord al, omdat ik het in mijn dichtbundels, <a href="https://kregtingarchief.blogspot.com/2023/11/de-vriendelijke-mens-2023.html">op
de recentste na</a>, heb beproefd door de bijbehorende sensatie proberen op te
wekken: dat je in het woordenboek van het ene lemma naar het andere wordt
gestuurd, zonder eindhalte. <i>Vergelijk
verder, zie ook, ongeveer hetzelfde als.</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Daarnaast weet Van
Oostendorp – hoogopgeleid, erudiet, enz. –al dat ‘trein’ de voorkeur geniet
boven ‘trijn’. En mocht hij bij een tijdschrift of uitgeverij een typoscript
inleveren waarin hij een tikfoutje maakt, dan is daar wel een machine of mens
die hem gratis en desgewenst discreet aan zijn mouw zal trekken, zonder
afgewezen te worden.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Guy Tops heeft
een listiger voorbeeld: ‘paardebloem’ of ‘paardenbloem’. Zelf zou ik dat moeten
opzoeken en wat mij betreft wordt dat hele gedoe met de tussen-n gisteren nog
geüniformaliseerd. Omdat het slakkenzouting is: beide varianten verwekken geen
ongemak bij het lezen en, vooral, geen van beide wekt, anders dan ‘trijn’, de
onterechte druk van een barbaar te stammen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Van Oostendorp verwijst
impliciet naar de fameuze scène waarin wijlen <a href="https://nos.nl/video/261282-prins-claus-werpt-stropdas-af-1998">prins
Claus in een toespraak zijn stropdas lostrok en weggooide</a>. Opluchting! En
wat een flauwekul, dat wurgende kledingstuk! Als niet-stropmeneer (post ’68)
heb ik toch het idee dat de prins, bepaald niet de onmachtigste, een
thuiswedstrijd speelde en wist dat het publiek, inclusief zijn vrouw, razend
enthousiast zou zijn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Zo zou Van
Oostendorp het zich volgens mij best kunnen veroorloven ’trijn’ te spellen <i>in bepaalde contexten</i>. Op sociale media,
en evengoed welbewust in opiniestukken voor invloedrijke kranten die met hem,
ontegenzeglijk een autoriteit, graag uitpakken als spraakmakend intellectueel.
Ik vrees dat de ongeveer 3 miljoen laaggeletterden in de Lage Landen daar minder
welkom zijn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Nu begrijp ik uit
Mounir Samuels boek <i>Je mag ook niets meer
zeggen</i> dat die term uit de vorige zin stigmatiserend is, te vervangen door ‘basisgeletterden’.
Een mooi voorbeeld van taalverandering. Kan die ook beslag krijgen in ‘trijn’?
Ik help het hopen, maar word bij voorbaat verdrietig als ik me de tussentijd
tracht voor te stellen waarin iedereen ins Blaue hinein zwemt – en met elkaar vecht.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Ik ben een
marginale speler, die moeite heeft met conventies en veeleer geneigd is in de
contramine te gaan nota bene, maar volgens mij kan ik achter mijn verzekering
aan studenten staan dat het helemaal niet zo erg is om zich in taal soms aan
afspraken te houden. En ondertussen vrolijk je gang te gaan, wanneer je iets
ontdekt dat werkelijk origineel of voor mijn part innovatief mag heten.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Zo kan ik toch
even terug naar de papers. Nog altijd geen verklaring, en al helemaal niet
tegenover de </span><a href="https://neerlandistiek.nl/2016/09/mission-accomplished-of-hoe-een-spatie-een-vreemde-taal-binnenlaat/"><span lang="NL">onoverzichtelijkheid die groeit door onnodige
spaties in het Nederlands</span></a><span class="MsoHyperlink"><span lang="NL">, </span></span><span lang="NL">heb ik voor de steeds vaker toegepaste spelling ‘opzoek’ waar geen
werkwoord in het geding is (van het type ‘ik ben opzoek naar de uitgang’).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Compleet nieuw voor
mij waren bovendien de uitdrukking ‘zich ergens mee relateren’ en haar
bijvoeglijke compagnon ‘relateerbaar’. Uit de zinsverbanden snapte ik dat het
zoiets betekent als: zich aangesproken voelen door, zich betrokken voelen bij. Apart,
die <a href="https://e-ans.ivdnt.org/topics/pid/ans020204lingtopic">variant van
een wederkerend werkwoord</a> naast de overgankelijke dominant. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Tot nu toe wist
ik daarnaast dat je iets kunt relateren ‘aan’. Maar ‘met’? Mensen die overal
tekenen van verengelsing waarnemen, komen hier niet verder, denk ik. En dat
verrast me. Ten grondslag aan deze aanvulling lijkt hier <i>to relate to</i> te liggen. Maar dan klopt de betekenis die ik afleidde
niet. Om die reden zie ik evenmin verband met dat andere, <a href="http://dehoningpot.blogspot.com/2018/09/oproep-lexicon.html">voor mij doelloze
</a>inkoppertje ‘zich verhouden tot’.<o:p></o:p></span></p>
<p>Goed, wanneer
hier een proeve van verbindende communicatie wordt geleverd, dan mag ze niet
worden versmaad. Om buitentalige, want wereldse redenen. </p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-81101272395265388722024-01-09T13:45:00.001+01:002024-01-09T13:45:52.821+01:00Dus wees maar zoet<p><br /></p><p class="MsoNormal"><o:p></o:p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tot mijn vele onbekende gebiedsdelen behoort het oeuvre van Annie
M.G. Schmidt. Vreemd, zo’n paradijselijk geliefde auteur! Virtuoos lijkt me die
omissie evenzeer. Ik durf te beweren dat ik als kind best veel heb gelezen en
van de bieb geleend. En <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De spin
Sebastiaan</i> stond gewoon thuis in de kast; die <a href="https://www.lastdodo.nl/nl/items/5620659-de-spin-sebastiaan">ABC-pocket</a>
heb ik zelfs, schandelijk voorzien van mijn eigen naam, meegesmokkeld en zou ik
nog altijd onverwijld kunnen raadplegen. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Als vader heb ik wel voorgedragen uit <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Het beertje Pippeloentje</i>, een cadeau, maar niet vaak en er staat me
geen zin uit bij. Des te gênanter wordt dan het besef dat ik tegenover
studenten oreer over een traditionalistische ‘<a href="https://www.dbnl.org/tekst/_lit004200601_01/_lit004200601_01_0038.php">Piet
Pluimers</a>-poëtica’ en ‘Jip-en-janneketaal’, vernoemd naar personages uit dit
werk. Ik vrees ook weinig over Schmidt te hebben gelezen. Dat ze <a href="https://www.dbnl.org/tekst/salv007alti01_01/">‘altijd acht gebleven’</a>
is, daar houdt het al zo’n beetje op.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Tot ik in de bibliotheek stuitte op zo’n <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/12/niemand-zonder-fouten.html">sjoelschijf
van het uitgeefwezen</a>, klein en dun en met harde kaft. Het was een
bloemlezing en heette <i>Voeden, verschonen en in de wieg mikken</i> en
verscheen in 2009. De ironisch nuchtere titel verwijst naar het thema: het
opvoeden van kinderen. En het prettige is dat er zowel columns (door de auteur
altijd bescheiden gereduceerd tot <a href="https://www.hebban.nl/boek/impressies-van-een-simpele-ziel-annie-mg-schmidt">‘stukjes’</a>)
als gedichten in staan.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b>Een lel<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Zal laatstgenoemd genre à la Schmidt voor velen gesneden
koek zijn, ook daarin schiet mijn kennis tekort. De achterflap rept van ‘haar
beroemde dichtregel “en als ze kwaad zijn, zeg ik: Bil!”’, die <a href="https://jkleest.nl/2019/02/ik-ben-lekker-stout-annie-m-g-schmidt/">een
slot</a> blijkt van een poëem dat <a href="https://jkleest.nl/2019/02/ik-ben-lekker-stout-annie-m-g-schmidt/">op
muziek gezet</a> werd voor de jeugd. Maar mijn naam is weer eens haas. Wel bekruipt
me na eerste kennisname van het geheel de sensatie dat die gedichten, in de
inhoudsopgave Liedjes geheten, volledig samenvatten wat de columns in meer
woorden poneren. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Een coupletje dan maar:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Ik raak zo in de war, weet u wel<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">De ene zegt: kom geef dat kind een lel<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">De ander zegt: geef ’m een zoen<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Je weet niet meer wat je moet doen<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Maar iedereen zegt altijd: wees voorzichtig<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Want het psychische is zooooo gewichtig</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">De ik-figuur bekent het spoor bijster te zijn over correct
opvoeden. De reden van die verwarring ligt elders, bij adviezen. In de columns
komen ze uit boeken, in dit gedicht uit mondelinge raadgevingen. Toch heerst er
onbekommerdheid, alsof chaos altijd nog te prefereren is. Het gedicht port
lezers tot een onderonsje aan, door een aanspreking, een overhalen tot
identificatie van ‘ik’ naar ‘je’ en natuurlijk door al die o’s in de slotregel.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Enerzijds bedelt die spelling om een lach, anderzijds
ontdoet ze zich van pretentie. Afzetpunt is dan ‘het psychische’ dat in de
columns soms namen krijgt van studieuze auteurs. Zoals ‘mevrouw <a href="https://www.jstor.org/stable/1126372">Ribble</a>’, die in 1948 het boek <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De rechten van de zuigeling</i> publiceerde.
Fijn detail in het couplet vind ik het mannelijke ‘’m’ dat in zijn verwijzing
naar het onzijdige ‘kind’ authentiek klinkt (omdat Schmidts eigen kind <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Flip_van_Duyn">een jongen</a> was, geboren
in 1952?). <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het ‘psychische’ suggereert gelaagdheid, allicht
diepzinnigheid die Schmidt ontmaskert of minstens pareert met onverstoorbaar dagelijkse
ervaring. Pedagogie ondergaat hetzelfde lot. Theorie verruilt Schmidt gretig voor
improvisatie en praktijk, waarin het vooral een beetje vooruit moet gaan en leefbaar
blijven. En bij voorkeur gevrijwaard van onwerkbare nuanceringen tot in de
zoveelste graad, verstrekt door meneren die toch niets beters te doen hebben in
Nederland:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">En alle dingen hebben hier twee kanten<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">en alle teddyberen zijn hier dood.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">En boze stukken staan in boze kranten<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">en dat doen boze mannen voor hun brood.</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Die kinderlijke nevenschikking pakt hier effectief uit want
ze maakt autoriteiten beklagenswaardig en saai. Daarbij fungeren, opnieuw uit het
dagelijks leven, teddyberen als lakmoes – in de hoofden van kinderen zijn ze
immers nooit dood. In de columns krijgen zulke fantasieën ruim baan en hoeft
het even niet vooruit te gaan. Iedereen blijkt ook over de gave van de
verbeelding te beschikken, zelfs een brave man met collectebus, <a href="https://www.dbnl.org/tekst/schm001inho02_01/schm001inho02_01_0022.php">geconfronteerd
met het woordje ‘buuste’</a>. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Zelfs die spelling is programmatisch. Nooit revolutionair,
veeleer gemoedelijk en aanstekelijk voor brede lagen van de bevolking die zich
wel en niet aangesproken zullen voelen. Dat vind ik een kunst op zich, oneindig
kietelen met de garantie dat zelfs astmatici er nooit van sterven. Voor ‘een
toppunt van gezapigheid’ heeft Schmidt bijvoorbeeld midden in een column de
schitterend lullige metafoor ‘breisteekgevoel’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p><span></span></o:p></p><a name='more'></a> <p></p>
<p class="MsoNormal"><b>Zoetsappigheid<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Netto resultaat is nooit heel erg onbraaf. een gematigd
populisme tot en met de titel. De zwaarste tendens in <i>Voeden, verschonen en
in de wieg mikken</i> lijkt me een voortdurend relativeren. En nodigt <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_gid001200101_01/_gid001200101_01_0076.php">een
type bescheidenheid uit waar iemand als Henny Vrienten tot in de
verkleinwoorden</a> ook zo in uitblonk. Zo kan pretentie het eenvoudigst worden
ontdaan van elke moraal, door Schmidt evengoed teruggevonden bij oudere collega’s
die ze <a href="https://teunisbunt.blogspot.com/2023/12/wat-ik-nog-weet-annie-mg-schmidt.html">in
haar eigen jeugd moest lezen:</a><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Kind, huil maar niet, wees maar bedaard:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">ik gooi <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rie_Cramer">Rie
Cramer</a> in de haard.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Hier is de strip, met stromen bloed.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-left: 35.45pt;"><span style="font-size: x-small;">Beng, weer een lijk. Dus wees maar zoet.</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">De babbelende ik-figuur is een bondgenoot die ondanks haar
officieel hogere leeftijd weet, want zelf beleeft, wat kinderen beweegt. En dus
haar reputatie waarmaakt ‘altijd acht gebleven’ te zijn. Dan heet de blik
ontwapenend. Op feitelijk gevorderder leeftijd vergt dit wel een
krachtsinspanning. Dat demonstreren ook de columns. Bijvoorbeeld eentje die
zich teweerstelt tegen raadgevingen over de opvoeding in langere adviezen dan
het hier eerst geciteerde gedicht gaf.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Schmidt doet dat in bedoeld prozastukje behendig door één
motief te kiezen, van ‘knolletjes’ op een kinderbord waartegen collega-ouders
steeds andere eetaansporingen geven. Voor haar spot met de psychologie kan ze
dan evenzeer plaats inruimen. In de fameuze beginjaren van een kinderleven hebben
ouders het dan niet goed gedaan. Waarna zogenaamd een trauma, waarna behandelingen
op rijen divans:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">En bij allemaal komt het uiteindelijk weer op die knolletjes
neer, die knolletjes in hun jeugd, altijd zijn het weer de knollen, nou ja, bij
een enkele zouden het misschien citroenen zijn. </span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Kan echt alleen nuchterheid redden? Nee, suggereert de
schrijfster al te grijnzend, wanneer ze zich in een andere column voorstelt dat
op latere leeftijd haar mentaal geprangde zoon een vriendin heeft gekregen,
Lies. En zich tegenover haar, de integrale titel van de column citerend, over
zijn moeder laat ontvallen: ‘Ze heeft het volkomen verknold’. Een duivels <a href="https://nl.wiktionary.org/wiki/verknollen">voltooid deelwoord</a> waarin
alle in wetenschap verzamelde volwassenenkennis het moet ontgelden.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Of wordt er gehengeld naar lezerssympathie? Hoewel ik geen
liefhebber van dit soort benaderingen ben, verheldert de achterflap van <i>Voeden,
verschonen en in de wieg mikken</i> toch het nodige:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">Annie M.G. Schmidt dankt een belangrijk deel van haar
populariteit aan de boeken die ze schreef <i>voor</i> kinderen. Maar hoe dacht
deze eigenwijze dame <i>over</i> kinderen? Inderdaad: eigenwijs.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">In al haar versjes over kinderen echoot haar beroemde
dichtregel ‘en als ze kwaad zijn, zeg ik: Bil!’. Ook in de vele columns die ze
over hen schreef is weinig zoetsappigheid te bespeuren, en al helemaal geen
volwassen vertedering. Wel: een kritische kijk op ouders die in hun kroost
louter wonderkindertjes zien, een vrolijke blik op eigenzinnigheid en de
onafhankelijke logica van de jeugd. Want kind – dat is ze zelf ook altijd
gebleven.</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dit tekstje velt Schmidts karakter driemaal met de bijl van
‘eigen’. Even dwingend zijn de dubbele punten en cursieven, die potentiële
kopers bij de hand voeren en variëren op de <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2020/10/not-clever-ones.html">bold en geweld
van de markeerstift</a><span class="MsoHyperlink">.</span> Pontificaal zelfs het
gedachtestreepje aan het eind, een voorbeeld van <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/12/zulke-stempels.html">terloopsheid
waarin een persoonlijke stijl zich volgens mij onthult</a>. Hier tart het verstarde
volwassenen – wier ruimdenkende, zelfkritische en dynamische soortgenoten het
boek meteen aanschaffen. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Indien dat gebeurt, dan zouden Schmidts opvoedkundige teksten
in 2009 nog relevant zijn geweest. Meer dan een halve eeuw na dato! De korte
verantwoording van de bloemlezing verwijst voor de columns namelijk naar <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Impressies van een simpele ziel</i>, ook een
behoorlijk charmerende titel, en dateert die raadselachtig op ‘1952 en 1952’. Een
andere bron is <i style="mso-bidi-font-style: normal;">In Holland staat mijn huis</i>
en wordt <a href="https://www.dbnl.org/tekst/schm001inho02_01/">gepostdateerd</a>
op 1956. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b>De val<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">De sjoelschijf zal zijn bedoeld als cadeauboekje voor nieuwe
generaties ouders, zekerheidshalve met een <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Notes_on_%22Camp%22">campy</a> omslag. In
een ontwapenende blik kan spot met de moraal vanwege zogenaamd fatsoen evengoed
uitvloeien in kritiek op beschaving. En dat vind ik wonderlijk bij Schmidt, die
principieel relativerend wenst over te komen en ondanks zichzelf dan plots in
alle hevigheid een punt kan maken doordat de verteller zich levenswijs denkt te
betonen. En dan geen acht is, maar achtentachtig.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">In één passage kondigt het zoontje zonder nadenken tegen
grotere jongens aan dat hij ‘een ba’ gaat doen en hij nodigt hen uit in ‘de
pot’ te komen kijken. Het wordt dan stil en hij voelt volgens de moeder-verteller
dat hij ‘iets verkeerds gezegd had’. Waarna, en dat is wederom haar conclusie:
‘de gêne is geboren. En de val uit het paradijs is begonnen.’ Uiteraard een
overdrijving, maar een ernstige. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ze komt verderop in de bloemlezing terug, wanneer de moeder
een ‘werktuiglijke uitlating’ doet die iedereen in de buurt van een balancerend
kind wel eens heeft gehoord of gezegd: ‘Pas op, zo meteen val je.’ Dwaas en
onzinnig, vindt de vertelster bij nader inzien, weer opmerkelijk pathetisch,
omdat zoiets een toekomst veronderstelt maar ‘beter en mooier dan dit
appelstrooptijdperk wordt het nooit en nooit’. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">De ban is dan toch gebroken en de fantasie kanaliseert zich
in een mogelijk beroep. Schmidt noemt er een paar die gemeenschappelijk hebben
dat men ervoor moeten ‘lunchen’. Na die gevatheid stelt ze zich voor dat
zoonlief dichter wordt en dringt ‘mijn’ Piet Pluimers-poëtica door de
oppervlakte. Ze bekritiseert namelijk formele kenmerken van <a href="https://www.literatuurgeschiedenis.org/20e-eeuw/de-poezie-van-de-vijftigers">toenmalige
experimentelen</a>, zonder rijm en metrum, die zelfs ‘zonder hersens’ zou zijn.
Dus dat beroep hoeft voor haar ook weer niet.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Op zulke momenten toont Schmidt wat onder haar bewonderenswaardig
soepele teksten sluimert. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal"><br /></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEie6qP0iFZufyqoXsEwe9nKZ937fh6j_Va2pxrEoyGNUEmOwhBSfQtkg4eQjo8aKv4tvNX-xAEzkWunCLSVjQXhEgUe3NiR80sc6btc30PGJovfG6GIXU7CrcW0Xx66j4vi0b4D55KioGRk3wGkpJjOtOgJObBYKfNwbKVUBskb1JDTvAyPjqr-LA3YhmtJ/s1200/752x1200.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="752" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEie6qP0iFZufyqoXsEwe9nKZ937fh6j_Va2pxrEoyGNUEmOwhBSfQtkg4eQjo8aKv4tvNX-xAEzkWunCLSVjQXhEgUe3NiR80sc6btc30PGJovfG6GIXU7CrcW0Xx66j4vi0b4D55KioGRk3wGkpJjOtOgJObBYKfNwbKVUBskb1JDTvAyPjqr-LA3YhmtJ/s320/752x1200.jpg" width="201" /></a></div><br /><p class="MsoNormal"> </p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-41337052598923615792023-12-31T13:28:00.001+01:002024-01-06T16:18:12.173+01:00Om assonanties<p> </p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Stop met terugkijken! Bijna een maand naar de Filistijnen met
lijstjes van niet geheel onverwachte namen. Maar toch, de veelvuldige lof voor <i>Luister
</i>van Sacha Bronwasser doet me besluiten die roman zelf te lezen. Bijna grimmig
begin ik eraan, aan mij ontsnappen al aanmerkingen terwijl ik me vermaak. En
doorlees en doorlees.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Een Parijs-boek, waarvan de kiem ligt in Bronwassers
verblijf <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2023/12/20/sacha-bronwasser-ik-ben-uit-frustratie-aan-luister-begonnen-a4184876">anno
1989, als prille twintiger, de vormende tijd</a>. Ook haar stonden bij het
schrijven in eerste instantie <a href="https://www.nytimes.com/1990/01/30/world/trial-of-accused-mastermind-in-bombings-begins-in-paris.html">toenmalige
aanslagen</a> niet meer bij. Het decor doet vertrouwder aan dan wanneer personages
hadden rondgelopen door Amsterdam, dé plaats van handeling in Nederlandse literatuur.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Was in Nootebooms roman <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Rituelen</i>
herinnering een hond die gaat liggen waar hij wil, in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Luister</i> vertegenwoordigt het dier angsten die buiten de supermarkt
geduldig op je wachten. Klinkt even logisch en wonderbaarlijk.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Alleen het detail van de ‘headbone connected to the highbone’
enz, toegeschreven aan de destijds razend populaire of hippe serie <i style="mso-bidi-font-style: normal;">The Singing Detective</i>, kan ik niet
thuisbrengen. Google brengt me de <a href="https://www.youtube.com/watch?v=vOGhAV-84iI">‘Skeleton Dance</a>’, maar
dat is een instrumentaal kinderwerk uit de jaren twintig van Walt Disney. Dan
maar de serie laten draaien en stuiten op ‘<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dem_Bones">Dry Bones’</a>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">De vijf delen van <i>Luister </i>schakelen telkens een
werkelijkheidsniveau dieper, trekken een scherm weg, totdat je als lezer, die
de ongemakkelijke intro over <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Aanslagen_in_Parijs_in_november_2015">de aanslagen
van Islamitische Staat</a> achter zich dacht te hebben gelaten, voelt waar het
op uitdraait en een hoop opstart.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Des te erger dat de gehaaide kunstenares in dit boek op de
toppen van haar succes kennismaakt met een cultuurbegeleidster die zich
voordoet als intieme vriendin. ‘Het spleetje tussen haar tanden geeft haar iets
van een kind.’<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dus ja, het naturalistische scenario, waarvoor men zou
moeten leren te berusten, wordt bewaarheid. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Opmerkelijk, Bronwassers boek verscheen bij Ambo-Anthos, dus
niet bij een klassieke fictie-uitgeverij uit onze Parijse jaren. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Om assonanties heb ik altijd moeten lachen – de kitsch en
het gemak! In zijn <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Duitsland 1923</i>
schetst Volker Ullrich de tegenstelling tussen absurd rijk en arm echter zeer
effectief door bij de getroffenen onder meer ‘<a href="https://www.lafonderie.be/2023/06/26/unfree-labor-2/">stoephoeren</a>’ te
situeren. Minder had toch ‘straatprostituees’ overtuigd. Wel raadpleeg ik de
vertaling, dus wat schreef Ullrich eigenlijk zelf? Volgens GoogleTranslate
‘Bürgersteig’, volgens DeepL ‘Straßenhure’ of ‘Pflasterer’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Overigens meldt Ullrich ook dat een zekere Adolf Hitler anno
mei (in Circus Krone) heeft verkondigd: ‘Duitse landgenoten, word wakker!’ De
rodepotlodist in mij is geneigd achter de d van de imperatief een t toe te
voegen, analoog aan <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Internationale_(lied)">de ideologische
tegenpool</a>: ‘Ontwaakt, verworpenen der aarde!’ En Hitlers vroege medewerker
Rudolf Hess krijgt in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Duitsland 1923</i>
een ringel-s (Heß) aan zijn gat.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Aan <a href="http://dehoningpot.blogspot.com/2009/12/raatmoment-4.html">het taalkundig
genie</a>, die een jaar voor haar eindexamen bij het vak Nederlands al
opgezadeld wordt met de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/APA-stijl">APA-stijl</a>,
deed ik <i style="mso-bidi-font-style: normal;">All ‘n All</i> van Earth, Wind
& Fire cadeau. De elpee heb ik zelf en draai ik nooit, en de cd is nu voor
haar. In niet-aflatende pogingen mijn kinderen te indoctrineren met wat in de
uitgeverswereld ‘kwaliteit’ wordt genoemd en dat ik wil aanzien voor een breed spectrum.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Goede smaak is voor anderen. Ik weet nog hoe visceraal mijn
afkeer was van Earth, Wind & Fire, conform de polarisatie van de jaren
zeventig die ik had geïnternaliseerd: naar mijn stellige overtuiging was dat
bandje ‘commercieel’ en bracht disco voort.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het eerste klopt, het tweede niet. Ondertussen had ik niet
in de smiezen dat <a href="https://www.youtube.com/watch?v=Ro8K8qDsYTs">een
nummer</a> van die elpee de zalige tune was van het radioprogramma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Avondspits</i> (‘brengt je dichter bij de
hits’). Het duurde jaren voordat ik deze funk accepteerde. Over afzienbare tijd
bereikt <i style="mso-bidi-font-style: normal;">All ’n All</i> een respectabele
ronde leeftijd, wat allicht leidt tot een ‘50th Anniversary Edition’, ingeleid
door de Volker Ullrich van de funk<span face=""Arial","sans-serif"" style="background: white; color: #4d5156; font-size: 10.5pt; line-height: 107%;">. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Telkens als liedjes van de elpee me bereiken, al dan niet in<a href="https://www.youtube.com/watch?v=1eu1Axi3DKs"> covervorm</a>, ben ik verbluft.
En bovenal: wat is dit toch dansbaar. Het <a href="https://www.youtube.com/watch?v=XoI1XPqXQ90">openingsnummer</a> liet
nochtans geen misverstand bestaan: ‘As long as you’re near / There’s no fear /
Of a victory’. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> <span></span></o:p></p><a name='more'></a><p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Al weken wil ik ‘iets schrijven over Gaza’ nu de
dichtbegeerte me heeft aangeraakt, maar ik durf niet, dat stomme Nederlands en
mijn beperkte blik en kennis en ervaring, en wat vermag solidariteit tegenover buitenstaanderschap,
zelfs als Nederlander extra muros die meedeed aan verkiezingen waar AI stemadvies
bleek te hebben gegeven. En nu is het al bijna 2024. Een kalm soort paniek,
zoals eind jaren tachtig op het plein bij Centre Pompidou een digitale secondenklok
aftelde tot het jaar 2000.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">*<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het <a href="https://neerlandistiek.nl/2021/05/beknot-of-gevallen-deel-2/">debat over
de stijl</a> van Lale Gül <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/12/lale-gul-en-de-literaire-sociolinguistiek/">gaat
voort</a>. Dat is fijn en leerzaam, maar zo onderhand mogen er drie dingen worden
vastgesteld. Alle bijdragen komen van ‘autochtone ’meneren, zoals ik er ook
eentje ben. Sommigen onder hen pronken zelfs met het eigen
uitdrukkingsvermogen, wanneer ze Gül tekort vinden schieten.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ten tweede blijft de stijl onbesproken van anderen, auteurs
die heden als superstilisten in de lucht worden gestoken. Kitschproducenten die
als highbrow gelden, opportunisten die rechters over hun tijd zouden zijn, columnisten
die essayistiek zouden bedrijven, narcisten die voor maatschappijcritici
doorgaan, journalisten die filosofen blijken – en ieder voor zich met veel meer
titels op hun naam dan Gül én met veel minder maatschappelijke relevantie dan <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ik ga leven</i>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Mijn derde en laatste opmerking vooraf is dat haar
sympathisanten met Multatuli afkomen, wat echt te veel eer is. Zelf dus idolaat
van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">All ‘n All</i> hoor ik daar heus geen
‘<a href="https://www.dbnl.org/tekst/_bzz001199801_01/_bzz001199801_01_0035.php">Alles
is in alles’</a>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Steeds overtuigender in het debat is het idee dat neerlandici
niet moeten proberen regels op te leggen. Toevallig zag ik een <a href="https://www.littlericharddocumentary.com/synopsis/">documentaire over
Little Richard</a>, waarin werd gesteld dat de soundtrack van je leven begint
wanneer je ouders jouw favoriete liedje afkeuren. Correcties kunnen averechts
uitpakken. En taalverandering naturel oproepen?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hoewel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ik ga leven</i>
volgens mij eer betoont aan taal en een institutie als de bibliotheek prijst,
zouden regels, begrijp ik, Gül en haar bovengemiddelde aantal lezers onverschillig
laten. Dat maakt van de taaldocent een droevige en zure figuur, voor wiens
publiek ‘mattheuseffect’ een woord blijft. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ik zou benieuwd zijn naar de sociaaleconomische achtergrond
van deze groep onverschilligen. Dat is immers een <a href="https://gelijkekansenindeklas.nl/hoofdstuk/taal/">pijnlijke parameter bij
taal</a>, voor een genuanceerd antwoord op de vraag wie neemt wie serieus. Een
parameter ook die een illusoire ‘elite’ in het leven roept die niet snapt dat
zijn tijd voorbij is en die, bij uit de aderen vloeiende kracht, alleen nog maar
feestvreugde dempt. Uit de evangelische blijheid waarin taal iets heet om mee te
spelen en te dansen. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Maar Earth, Wind & Fire toonde ten overvloede dat het
weinigen gegeven is een dans te ontwerpen. Het lukt al zeker niet wanneer uit
een latere song en stijl het motto ‘Here we are now, entertain us’ regeert, dat
overigens <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Smells_Like_Teen_Spirit">representatief
zou zijn voor mijn generatie</a>. Zelf zeulde ik in mijn Parijse vlaag, bevrijd
van de universiteit, rond met Augustinus’ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Belijdenissen</i>
(uitg. Ambo) en moest opnieuw leren lopen door deze taal en haar referenties. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Mijn indruk is dat jongeren nu, bevrijd van middelbaar
onderwijs, de boodschap belangrijker vinden dan de verpakking en dat ze zichzelf
sowieso prima vinden schrijven. En het is waar, hun stijl wijkt niet noemenswaard
af van die in teksten die hun autoriteiten publiceren.<span style="font-family: "Times New Roman","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Klinkt dit cultuurpessimistisch, met berusting als
ondertoon? Mijn afgelopen jaar <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/niet-op-grammatica-geredacteerd/">gememoreerde
weddenschap</a> met studenten over de auteursnaam van de roman <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ulysses</i> kreeg een verrassende wending.
Ik begon over mijn beloning van 100 euro toen me een ongemakje bekroop dat ik
deelde: iemand zou het toch niet toevallig wél weten?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">En zo geschiedde. Nu hoef ik het komend jaar alleen nog tijd
te vinden om dat boek van James Joyce eindelijk te lezen, met de vertalingen
ernaast.<o:p></o:p></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-48344682925809609302023-12-23T13:36:00.000+01:002023-12-23T13:36:38.504+01:00Zulke stempels<p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Nadat op <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Neerlandistiek.nl</i> </span><a href="https://neerlandistiek.nl/2023/12/lale-gul-en-haar-redacteur/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">het debat werd heropend</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> over de stijl van Lale Gül, vroeg ik me
af wat daar eigenlijk zoal precies onder valt. Het persoonlijkste van auteurs
zit volgens mij in het aanbrengen van interpunctie en alinea’s. Dat gebeurt
grotendeels intuïtief, als respectievelijk de ademhaling en de armgebaren van
een tekst, en zonder woordenboeken en andere referentiewerken met hulp waarvan de
buitenkant van een stijl kan worden opgetuigd.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wat nog meer? Ik
doe een suggestie, die Güls debuut <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ik ga
leven</i> me heeft gedaan. Telkens als De Profeet genoemd wordt, voegt zij
(haar verteller) toe: ‘vrede zij met hem’. Maar omdat de frequentie soms
behoorlijk oploopt, kan ze binnen twee pagina’s zowel ‘(v.z.m.h.)’ als ‘(vzmh)’
spellen. Profane afkorting én inconsequente toepassing ervan behoren volgens
mij tot Güls stijl. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Mij verleidden afkortingen
tot het aanleggen van typisch zo’n verzameling die ik, na </span><a href="https://kregtingarchief.blogspot.com/2022/05/de-encyclopedieen-van-de-val-2022.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een project</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> waar acroniemen meetrilden, enthousiast begon
maar snel liet liggen. Toch staat me bij wat me eraan fascineerde.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een afkorting
zegt iets over haar tijd. Nog in mijn jeugd bestond </span>titulatuur, te
vinden op drukwerk en vooral op handgeschreven enveloppen. Mij werd duidelijk
dat er verschil gaapte tussen ‘weledel’ en ‘hoogedel’ en dat bij wetenschappers
de graad van geleerdheid viel af te meten aan zulke stempels. Oneerlijk! Mijn
medeleven met achternamen waar <i style="mso-bidi-font-style: normal;">s.s.t.t.</i>
bij stond, was zo groot dat ik later als afgestudeerde knaap <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_par012200601_01/_par012200601_01_0001.php#1">een
rubriek onder die naam opende</a>. En vastliep.<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dit voelt
inmiddels aan als de prehistorie, hoewel ik nooit de indruk heb gekregen dat
een zogeheten standenmaatschappij met een waaier aan hiërarchische verhoudingen
verdwenen is. Integendeel. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wel heeft het
huidige tijdperk handschriften geparkeerd, terwijl er afkortingen bijgekomen
zijn die ik juist met een krabbel associeer, zoals <i style="mso-bidi-font-style: normal;">fyi </i><span style="mso-bidi-font-style: italic;">(bij forwards) en</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"> asap</i>. Met beide voorbeelden kunnen
kwaadwillenden de vermeende verengelsing van het Nederlands aan de kaak
stellen, die ook in gps en GPT zit maar die hier subtieler lijkt te infiltreren.
Aan <i>asap</i> kleeft bovendien de paradox dat hij meer tijd kost dan het oer-Hollandse
<i>zsm.</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">En qua
geleerdheid meen ik te worden geconfronteerd met een toekomst, wanneer ik
kennisneem van nogal lange lijsten met bijzondere statuten die studenten hebben
vanwege ziektes die steevast in afkortingen zijn vervat. Daarbij is ADHD maar
het topje van de ijsberg. Herkenbaarder, vermoedelijk tijdloos, is hun <i style="mso-bidi-font-style: normal;">fomo</i>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In mijn achtergelaten
verzameling tref ik, naast Güls voorbeeld, slechts twee andere innovatietjes
aan. Hind Fraihi stelde i</span>n <a href="https://www.aspeditions.be/en/book/antipode/18748">haar pamflet</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antipode </i>een ‘BBB-programma’ voor om
maatschappelijke problemen te verhelpen. Met fitness voor buik, benen en
billen? Of met de opvattingen van de BoerBurgerBeweging? Nee natuurlijk, Fraihi
doelde op benoemen, begrijpen en bestrijden. Klonk plots als de 3 r’s van <a href="https://www.canonsociaalwerk.eu/nl_jz/details.php?cps=16">de aloude
zedelijke opvoeding</a> (reinheid, rust en regelmaat).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">En in <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">zijn rare </span><a href="https://ertsberg.be/boek/verlichting-onder-vuur/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">boek</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Verlichting onder vuur</i>, waarin
hij besluit dat hij vroeger voor Malcolm X werd gehouden en nu voor Uncle Tom, gebruikt
Dyab Abou Jahjah binnen twee bladzijden zowel de gebruikelijke datering ‘v.
Chr’ als ‘v.o.j.’. Even consequent als Gül? Of zou dat laatste inclusiever zijn
door het bezittelijk voornaamwoord in ‘voor onze jaartelling’?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Meer heb ik dus niet. Uit gebrek aan stijl? Bijna zeker is op
<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Abou Jahjahs</span><span lang="NL"> </span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">pagina 233 ‘En raad eens wat’ geïnspireerd
door <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guess what</i>. Hé, zo heette ooit
een bandje waarin ik op de presentatie van mijn </span><a href="http://kregtingarchief.blogspot.be/2009/02/de-gezel-1994.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">debuut</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, enz. <o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-91349148989618856062023-12-17T21:16:00.000+01:002023-12-17T21:16:29.132+01:00 Uit de werkplaats (8)<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2A3iPy6cPdmCYC5bdNl251k0yPfAbEJNESIlmDuVo8YXwywzJBsmj4Fd6Y0Ur7ko-X_DV4HMqVf5lYiNq8CHTK1IBQW3mYGFfO4UuAxd44hhIfDkYd2tiGHjKBjiKKL3411rwcNMA3RMSz3pQOEdZqI3NHyuuNc-g2LREMhacf5hHRUKXEnrzRq1fInFL/s1377/oss__achtergrond_mannen_van_zwan_volkskrant_1976.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="678" data-original-width="1377" height="158" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2A3iPy6cPdmCYC5bdNl251k0yPfAbEJNESIlmDuVo8YXwywzJBsmj4Fd6Y0Ur7ko-X_DV4HMqVf5lYiNq8CHTK1IBQW3mYGFfO4UuAxd44hhIfDkYd2tiGHjKBjiKKL3411rwcNMA3RMSz3pQOEdZqI3NHyuuNc-g2LREMhacf5hHRUKXEnrzRq1fInFL/s320/oss__achtergrond_mannen_van_zwan_volkskrant_1976.jpg" width="320" /></a></div><br /><p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">1.<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Van Mark Ruttes taaltherapie om in het nirwana van
betekenisloosheid te raken, wegens retorische mistvorming <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2023/12/14/mark-rutte-wint-thorbeckeprijs-voor-zijn-retorisch-vernuft-en-verbale-wendbaarheid-a4184399">met
de Thorbeckeprijs bekroond</a>, is allicht het bekendste voorbeeld: ‘Daar heb
ik geen actieve herinnering aan.’ Onder de Moerdijk moet voormalig Vlaams
Belang-leider Filip Dewinter door dit zinnetje zijn getriggerd. Hij mag van
zijn partij immers louter expliciete rabiaatheden plengen, om het potentieel
van kiezers zo breed mogelijk te houden (hellholerige inclusiviteit). <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het wachten was op de aanleiding.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Nu is gebleken dat volgens een B-scenario zijn oude, met minstens
zoveel Poetin-idolatrie opgetuigde partijkameraad <a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/12/15/was-voormalig-vlaams-parlementslid-frank-creyelman-een-informant/">Frank
Creyelman fungeerde als spion</a> voor de Chinezen, ziet De Winter zijn kans
schoon zich te desolidariseren: ‘Ik sluit niet uit dat Creyelman ooit via mijn
netwerk op een receptie contacten heeft gelegd, maar ik heb hem zelf alvast <a href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20231215_97611333">nooit actief
geïntroduceerd</a>.’<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">2.<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal"><a href="https://www.atlascontact.nl/boek/radeloze-helden/">In
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Radeloze helden</i></a> citeert Maaike
Meijer ‘haatspraak’ van een Amsterdamse corpsstudent bij een zogeheten
herendiner over vrouwen in een belendende ruimte: ‘We zullen hun nekken breken
om onze lul erin te steken’. Mij valt dat enkelvoud op – dus dat wordt bedoeld
met <i style="mso-bidi-font-style: normal;">eenheidsworst</i>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">3.<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Politieke
frikvorming. Na de </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/12/en-het-werd-uitgewist.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">PISA-cijfers</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, omhangen met het epitheton <i>dramatisch</i>, komt de
populistische waarheid op tafel. Zinnetjes met ‘steeds vaker’ en met ‘niet
meer’, onvermijdelijk gelardeerd. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Onder de titel ‘</span><a href="https://www.knack.be/nieuws/cultuur/boeken/waarom-tieners-geen-boeken-lezen-dat-duurt-gewoon-veel-te-lang/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Waarom tieners geen boeken lezen</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">’ worden een paar kinderen – niet eens bij
hun voornaam aangeduid maar louter met de leeftijd – opgevoerd als
apocalyptische kroongetuigen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Moet zich zo een
beeld vastzetten van verwende nesten? Een negentienjarige meldt:</span> ‘Ik
lees niet graag boeken omdat de letters zo klein zijn en er niet veel tekeningen
in staan. Meestal vergeet ik ook het begin van het boek weer.’ Dat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">weer</i> zegt het al, en slachtoffers van de
beeldcultuur vielen er in mijn prehistorische jeugd ook.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bovendien herinner ik me collega-pubers die niet vies waren
van cultuurhistorische en criminele diagnoses, zoals een zeventienjarige nu: ‘Lezen
is niet meer van deze tijd, want er zijn zo veel andere mogelijkheden.
Literatuur kan interessant zijn wanneer je er zelf voor kiest. Maar in een
wereld vol stimulatie is het heel moeilijk om een boek te lezen als je daartoe
wordt gedwongen.’<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ik herken me zelfs volledig in een veertienjarige: ‘Ik kan
een bladzijde honderd keer lezen en nog steeds niet weten waar het over gaat.’
Voor mij is dat een stimulans.<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een laatste
reden:</span> ‘Ik vind nooit de juiste positie om te lezen. Doordat ik het boek
moet vasthouden, kan ik niet helemaal onder het deken liggen.’ Legitiem! Nog
even wachten tot de opwarming van de aarde haar werk heeft gedaan, en dit probleempje
is al verholpen.<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p><span></span></o:p></p><a name='more'></a> <p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">4.<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Binnenkort begint de winter. Vandaag leek het een lentedag. Tijdsverloop
omgezet.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><a href="https://www.uitgeverijbalans.nl/boeken/na-de-revolutie/">In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Na de revolutie</i></a> schrijft Jan Konst
in de onvoltooid tegenwoordige tijd over <a href="https://www.youtube.com/watch?v=pptxLNugXlk">de film</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Alleman</i>, met een vroedvrouw ‘die latex
handschoenen draagt, maar haar horloge niet afdeed’. Laatstvermeld werkwoord
snap ik wel-niet. Aan de staat van de vroedvrouw is een handeling voorafgegaan,
dus verleden tijd. Maar daar kan in de film niets aan worden veranderd, dus
verwacht ik uiteindelijk de voltooid tegenwoordige tijd ‘heeft afgedaan’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Even vergelijken met iets wat ik zo uit de mailbox kan
plukken: ‘In 2024 herdenken we in Oostende en Antwerpen het 75-jarig overlijden
van de Belgische/Vlaamse grootmeester James Ensor, een kunstenaar die de
kunstwereld heeft en nog steeds beïnvloed.’ De bedoeling valt hier ongeveer uit
te destilleren. Zoiets als ‘die de kunstwereld heeft beïnvloed en dat nog
steeds doet’. Of ‘die de kunstwereld nog steeds beïnvloedt’. (Tegenover deze public
relations van een institutie groeit mijn respect voor een clubje vrijwilligers,
dat adverteert voor ‘de betere film’. Geweldig geformuleerd, ‘de beste film’ heet
immers absoluut te worden geprojecteerd door bioscoopketenkolossen.)<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">5.<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Onder meer grote concernuitgeverijen heb ik altijd overgoten
met taal die mij als kritiek voorkwam en <a href="https://meandermagazine.nl/2023/10/interview-marc-kregting/">als polemiek
wordt</a> gepercipieerd. Hun opportunisme en desinteresse, meende ik, voeren
tot kapitaalvernietiging. Voorbeelden na serieuze biedingen.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hoe valt het onderwijl te begrijpen dat een geëngageerd
klein huis de allerminst benijdenswaardige vader van <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2022/06/iets-wat-niemand-had-kunnen-voorzien.html">Sanda
Dia</a> zijn verhaal laat doen <a href="https://www.mo.be/ousmane-dia-stelt-boek-ze-hebben-mijn-zoon-vermoord-voor-de-roma">onder
de titel</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ze hebben mijn zoon vermoord</i>?
In de wetenschap dat op naam van een <a href="https://www.debezigebij.nl/boek/ze-hebben-mijn-vader-vermoord/">geëngageerde
beroemde schrijver</a> staat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ze hebben
mijn vader vermoord</i>? Nou ja, een minstens zo sympathieke en kritische minizaak
wist ‘establishment’ <a href="https://www.savannahbay.nl/shop/non-fictie/postcolonial-studies-and-ethniciteit/hoe-het-voelt-om-van-kleur-te-zijn-zora-neale-hurston/">te
vertalen als</a> ‘etablissement’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Clean professionalisme kan behoeden voor foutjes. Zoals een amateuruitgeverij
in een vertaalde biografie ‘de achillespees’ van de Italiaanse (dus niet:
Chinese) oorlogsindustrie liet passeren. Dat beeld zit wel vast aan de hiel,
dus erg ver tastte de vertaler-redacteur ook niet mis.<o:p></o:p></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-76977991928271949242023-12-10T20:11:00.003+01:002023-12-11T10:45:26.563+01:00En het werd uitgewist<br /><p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">‘voor altijd een
ongenuanceerde herinnering’</span></i></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hoeveel dagen,
weken of maanden zullen de </span><a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/12/05/onderwijs-pisa-resultaten-wiskunde-lezen-wetenschappen/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">jongste PISA-resultaten</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> van scholieren nog ten prooi vallen aan
commentaar? Komen er konijnen uit de hoed van pedagogen, politici, ouders,
docenten, wetenschappers, mediakenners, buurtwerkers en minder
gelegenheidsgebonden </span><a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2017/12/de-ware-marsrichting-opinismen-2017.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">opinisten</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">? Vinden ze variaties binnen de hoofdactiviteiten
van doemdenken en stukrelativeren?</span></p>
<p class="MsoNormal">Door een voorval in het autobiografische privéleven van
mijzelf werd één facet aan het commentaar ingekleurd. Het betrof de stelling
dat het ingeslagen <a href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20231208_96968124">pad
van technologie in het onderwijs</a> heilloos zou zijn en zelfvernietigend voor
de maatschappij. Concentratievermogen van leerlingen zou fiks lijden onder smartphones;
begrip en notitiefinesse doen dat onder het regime van laptops. </p>
<p class="MsoNormal">Die laptops werden in Vlaanderen vanaf corona verplicht
gesteld en zouden ‘een kwantumsprong’ bewerkstelligen. Wat die precies inhoudt
is me nooit duidelijk geworden, maar er kan een risico aan kleven <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>– mocht op TikTok worden bewezen dat de aarde
plat is. Oei, nu begin ik zelf dat pad van technologische zelfvernietiging te
belopen, terwijl ik louter een anekdote wilde vertellen.</p>
<p class="MsoNormal"> </p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Op de hoogte</b></p>
<p class="MsoNormal">Ik kwam dus in die trein, vond geen zitplaats, pakte een
dichtbundel uit mijn sporttas, begon te lezen, pruilde en keek om me heen. Hoe
vertrouwd de aanblik van medeharingen in de ton die, op één collega-Mohikaan met
boek na, allemaal in hun smartphone waren verdiept. Daarna de sensatie dat de
trein niet wilde vertrekken, maar misschien verbeeldde ik me dat vanwege de dorre
poëzie.</p>
<p class="MsoNormal">Na tien minuten kwam een passagier uit een
tussencompartiment binnen en riep dat de conducteur had gezegd dat we
stilstonden. Er gebeurde niets. Een enkeling leek de smartphone te gebruiken om
er informatie over te zoeken. Tevergeefs. Toen kwam over de intercom de
mededeling dat de trein niet kon rijden vanwege een <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">ongeluk op het spoor verderop.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De sfeer
veranderde, in iets wat ik bij gebrek aan psychologisch doorzicht dramatisch
zou noemen. Al mijn medereizigers, op de Mohikaan na, begonnen te toetsen op
hun smartphones. ‘Heeft iemand Twitter hier?’ Volgens mij heet dat nu X, maar
het plan was duidelijk: getuigenissen gezocht van een altijd wakkere passant,
voeder van burgerjournalistiek!</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Grappig was om te
zien dat er op het perron spoorbeambten rondliepen die ook hun smartphone bevingerden.
Niets gebeurde. Wel stapten sommigen uit en voegden zich op het perron bij
anderen die evenmin iets wisten te vinden. Er ontstonden groepjes turende
individuen. Toen meldde de stationsintercom dat er voorlopig geen treinen
konden rijden wegens een ongeluk.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Er begon een
fantastisch theaterspel voor oor en oog. Computergestuurde stemmen meldden om
de haverklap dat de trein op spoor zus en zo een vertraging had van een
kwartier, en na een kwartier dat die trein vandaag uitzonderlijk niet reed.
Omdat er veel perrons zijn, explodeerde het aantal van deze mededelingen die
aan de loze kant waren.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De </span><a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/12/08/een-op-de-vijf-treinen-reed-in-november-met-meer-dan-zes-minuten/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">toch al door stiptheidsgebrek geplaagde
NMBS</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> kreeg vanuit perrons
en treinen extra snijdende apocalyptische kritiek.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ook gaven de
digitale reisschermen spectaculaire rode getallen. Een provinciale zijtrein daargelaten
moest elk gepland traject een stevige vertraging opbiechten. Medereizigers en
personeel reageerden er herkenbaar op. Sterker, ik ontwaarde een reflex.
Richting reisschermen wezen de smartphones, voor (eventueel op sociale media te
verbreiden) beschuldigende foto’s gingen de armen omhoog. <span></span></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p><p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een hybride</span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De </span><a href="https://www.powned.tv/program/eigen-volk-eerst~48/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">reportagereeks</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Eigen Volk
Eerst </i>die ik tracht te volgen om me te informeren over extreemrechtse
tendensen, brengt allerlei mensen die jonger zijn dan ik. Ze beweren dat
vroeger alles beter was. De nadelige veranderingen hebben steevast te maken met
een ander. Over tussentijds ontstane en geaccepteerde technologie (van internet
tot en met ChatGPT) hoorde ik vooralsnog niemand.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Toch is dat een
motief en een angst die al sinds de romantiek opgeld doet. Gebroebel uit de
kolven van onze wetenschappelijke ontdekkingen zou ongewenste damp kunnen uitstoten.
Uitvindingen kunnen machtiger zijn dan hun uitvinders. Dat is heden toch ook de
voorzorg tegen kunstmatige intelligentie waar de Europese Unie </span><a href="https://nos.nl/artikel/2500893-eu-sluit-voorlopig-akkoord-over-regels-voor-kunstmatige-intelligentie"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een AI Act over wil vaststellen</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bizar was dat dit
cliché bij de treinvertraging opdook. Het ongeluk bleek veroorzaakt door een auto
die <i style="mso-bidi-font-style: normal;">op het spoor was gevallen</i>. De
tijding was dat ‘een hybride’ zelfstandig van een parkeerplaats aan het station
was begonnen te rijden. Het bleek nog een mirakel dat er niemand gewond was
geraakt. Om verder onheil te voorkomen had de politie ‘het elektrisch circuit’
van het monstertje afgesloten.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik weet niet, ik
snap dat hybrides geweldig zijn om milieuschade, in de gedaante van
CO2-uitstoot, te verminderen. Maar die geavanceerde dingen kosten evengoed
stroom. Zo begrijp ik ook dat ChatGPT een grote hulp kan zijn om gedachten te
bepalen en grammaticaal correcte zinnen voor te doen. Maar wie komt voorbij
brainstorm en good practice tot een autonoom en kritisch burgerschap? </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het zal fatsoenlijk
zijn zulke kunstmatige intelligentie in het onderwijs als een ‘uitdaging’ te zien
en ‘constructief’ tegemoet te treden. Bij mijn weten gebeurt dat ook, door aan
gebruikers van ChatGPT te gebieden heuse literatuurverwijzingen op touw te
zetten, door bij een al dan niet geparafraseerde copy-paste van gedachten
pakweg te ‘refereren naar’:</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-indent: 35.4pt;"><i><span lang="EN-US" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">OpenAI. (2023). ChatGPT (April 20 version) [Large language model].
https://chat.openai.com/).</span></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;"> </span></p>
<p class="MsoNormal">Toch vind ik dit van een treurigheid zonder weerga. Voor mij
was het daarom geen kwantumsprong om me te herkennen in <a href="https://www.knack.be/nieuws/technologie/chatgpt-in-het-onderwijs-leren-studenten-iets-bij-of-toch-vooral-iets-af/">onmachtige
vergelijkingen</a> door sociaal wetenschapper François Levrau, die het
consultancy-enthousiasme van vele collega’s over ‘optimaliseren’ niet deelt. Je
hoeft Chat geen Paard van Troje te noemen om te beseffen dat het minstens iets
wezenlijks vernietigt.</p>
<p class="MsoNormal"> </p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Vluchtstrook</b></p>
<p class="MsoNormal">Een concept als ‘creativiteit’, dat nochtans centraal staat
in een <a href="https://www.dereactor.org/teksten/arsenicum-voor-managers">neoliberaal
paradigma</a> om winst te boeken zonder baat voor de gemeenschap, strijkt de
vlag vanuit een technologische overmacht. Ook een literaire vertaling <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/12/als-de-robot-jullie-komt-halen/">moet
zijn plaats kennen</a>. Da’s even wennen, indien mensen voor taal wel ‘input’
kunnen geven maar ‘de output’ hebben uitbesteed.</p>
<p class="MsoNormal">Is een wereld zonder technologie beter? Och, moralisme. Wat
de treinanekdote me minstens leerde was dat het zogeheten gebruiksgemak nou
niet echt toenam bij alle ontplooide smart service. Het nut van het spervuur
aan perroncomputertaal en schermvertragingen was nihil. Veeleer werkte het
verwarrend. Voortdurend renden na een nieuw bericht mensen naar een ander
perron. Voor nop.</p>
<p class="MsoNormal">Ik ben geen communicatie-expert noch heb ik verstand van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">damage control</i>, maar gratis had ik wel
een advies kunnen geven. Maak omroepbericht en schermtekst uniform: ‘Beste
reizigers, door een ongeval kunnen er momenteel geen treinen rijden. Meer weten
wij niet. We berichten u zodra er nieuws komt. Hopelijk komen er snel sporen
vrij.’ </p>
<p class="MsoNormal">Of klinkt dat al te menselijk? De treinanekdote stemde me
uiteindelijk ook monter. Op een gegeven moment drong het tot de meeste
reizigers namelijk door dat er geen informatie was en de toestand stabiel slecht
mocht heten. Voor iedereen. Velen legden hun smartphones opzij en begonnen
zowaar gesprekken te voeren. Met onbekenden. Eerst natuurlijk over de
vertraging, daarna overal over.</p>
<p class="MsoNormal">Stel dat ze scholieren waren geweest die problemen ondervinden met
taal. Hebben ze iets aan <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/niet-op-grammatica-geredacteerd/">andere
tools dan Chat om in het aangezicht van computerschermen hun vragen te
remediëren</a>? Of zou toch de omgang met een enigszins levende docent
bevrijdend werken? Ik had alvast de indruk dat de gestrande reizigers opkikkerden
van ander gezelschap dan hun smartphone.</p>
<p class="MsoNormal">Is die neiging gebonden aan technologie? Uit de prehistorie stamt
‘De zuidelijke autoweg’ van Julio Cortázar, het verhaal waaruit ik mijn motto
stal en dat <a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Le_Grand_Embouteillage">vrij
verfilmd werd</a> met een onvergetelijke rol van Patrick Dewaere. Het gaat over
een file die zo lang duurt dat automobilisten en inzittenden zich met heel hun beschaafdheid
‘tot elkaar moeten verhouden’, niet alleen op de vluchtstrook.</p>
<p class="MsoNormal">Bovendien werd ik mild nadat ik, besloten hebbende tot
afdruiping, op het idee gekomen was om naar een l<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">oket te gaan. Met de vraag of mijn treinkaartje terugbetaald
kon. Omdat ik daar een tastbaar, ook wel ‘fysiek’ biljet van had, getrokken uit
een stationsautomaat, bleek dat mogelijk. En dat werd me zomaar verteld door
een mens van vlees en bloed.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Op mijn baksteen
verwittigde ik mijn sportkameraden deze week verstek te moeten laten gaan. Mij
bereikten daarna begripvolle antwoorden, inclusief vermoedelijk emoticons die
op mijn scherm blokjes waren geworden. Doorsnedes van kroketten?</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bijna tevreden
keerde ik huiswaarts. Mijn keel en maag gromden al, dus dat kwam in orde. Zodat
het iets later werd toen ik meende dat je in het geplaagde onderwijs best een
lei terug verplicht kan stellen, maar dat die dan waarschijnlijk de gedaante
aanneemt van een tablet. Dan is het wachten op </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/nijh004verz05_01/nijh004verz05_01_0120.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Nijhoffs onderwaterkind</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> dat er een griffel op loslaat</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: 10pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;"><span>En
telkens als ik even</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;"><span>knikte
dat ik het wist,</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;"><span>liet hij
het water beven</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;"><span>en het
werd uitgewist.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;"><span> </span></span></p>
Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-18971149199789903622023-12-01T14:07:00.002+01:002023-12-02T13:19:52.588+01:00Niemand zonder fouten<p> </p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">En garde! Van het Nederlandse boekenwezen ontving ik een enorme
rechthoekige doos van karton waarin, als een schijf in een sjoelbak, een miniem
boekje zat. Dit was de maximenverzameling <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Waarover
je niet zwijgen kan</i>, samengesteld door Martin de Haan en Rokus Hofstede.
Waarom gooide ze de ruit van mijn verwachtingen in<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik had voordien
mijn trots amper weten te onderdrukken. Tussen gouden doden mee mogen doen aan
een boek van de prestigieuze </span>uitgeverij Athenaeum<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>‒ Polak & Van Gennep! Ik stelde me er
meteen iets leeslinterigs en omvangrijks bij voor. Maar het bleek iets voor in
de binnenzak, met een stickertje <i style="mso-bidi-font-style: normal;">12,50</i>.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het lag nog op tafel toen <a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2011/05/family-affairs.html">de gourmande</a>
het zag en vroeg of ik het boek bij de Action had gekocht.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bijna was ik verontwaardigd, toen het besef indaalde dat dit
een uitstekende associatie van haar was. Maximen of hoe je ze ook wilt <a href="https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_00014.php">noemen
en nuanceren</a> (sententies, aforismen) richten zich op dagelijks gebruik, een
steun voor wie zoekt of gewoon even adem wil halen. Zoals een Bijbel, die je
evengoed in je zak kunt steken voor onderweg.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Verfrissend wel, net zoals de keuze die De Haan en Hofstede hebben
gemaakt uit de verzameling die ze sinds 2011 op <a href="https://www.maximen.nl/">een eigen website</a> aanlegden, met als motto
‘Citeren is toegestaan, ja zelfs sterk aanbevolen (met vermelding van de bron).’
In hun <a href="https://www.hofhaan.nl/2023/rokus-hofstede/waarover-je-niet-zwijgen-kan-nawoord/">nawoord</a>
melden ze dat ze de aforistische aandrift van sommige auteurs hadden
herontdekt. En dat ze werk ontfutselden aan literaire vrienden en
collega-vertalers.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">In het laatste schuilt immers De Haans en Hofstedes stiel. Dan
ligt het accent op het Frans. En lucht het inderdaad op dat ‘Angelsaksische
auteurs opvallend afwezig’ zijn. De zo bestreden overheersing is al gaande
sinds mijn generatie de universiteit bezocht, of anders die van de millennials –
die nu misschien kritisch turven hoeveel niet-mannen en niet-witten er in de
bloemlezing aanwezig zijn. Mij verbluft nochtans de plots ontstane meerstemmigheid.
Voor de duur van dit boek lijkt het even niet alsof alle internationale kranten
exclusief in New York huizen.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Inzake het Nederlandse taalgebied melden De Haan en Hofstede
dat Belgische auteurs goed zijn vertegenwoordigd. Da’s <a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2019/05/bloemlezing-21ste-eeuwse-essays-2019.html" target="_blank">ook wel eens leuk</a>, met bijvoorbeeld Gust Gils. Net
zoals uit het noorden, behalve <a href="https://www.dbnl.org/titels/titel.php?id=mult001idee00">uiteraard
Multatuli</a>, Jan Emmens aan te treffen, terwijl van de verwachte Grunberg
geen spoor is. Maar hét aforisme dat ongetwijfeld welbewust ontbreekt in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Waarover je niet zwijgen kan</i>, staat op
naam van K. Schippers voor wie ik <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2019/07/sonnettenraadsels.html">een
groot zwak</a> heb.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Zijn bijdrage heeft wel een ontwikkeling doorgemaakt,
waarbij internet me nu eens niet uit de brand kan helpen. Volgens <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2021/08/13/k-schippers-schrijver-met-oog-voor-het-bijzondere-van-het-alledaagse-a4054656">de
ene bron</a> was het al in een kwatrijnvorm dat Schippers in 1959 zijn
tijdschrift <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Barbarber </i>van een
programmatische tekst voorzag, volgens andere bronnen was het in 1963 een
gewone zin tussen een andere gedachten in <a href="https://www.dbnl.org/tekst/anbe001lexi01_01/lvlw00552.php">zijn debuutbundel</a>
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">De waarheid als De koe</i>. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hoe dan ook bevatte dit aforisme in spe, om de voorwaardelijke
bijzin kracht bij te zetten, nog een schakelend voegwoordje ‘dan’. Dat
verdwijnt in de definitieve versie, die zeker die kwatrijnvorm heeft. In een zelfstandig
gedicht, getiteld <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De ontdekking:</i><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Als je goed om<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">je heen kijkt<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">zie je dat alles<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">gekleurd is</span></span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Zo laat Schippers deze stelling anno 1976 thuiskomen in <a href="https://www.dbnl.org/tekst/anbe001lexi01_01/lvlw00551.php">de bundel</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Een vis zwemt uit zijn taalgebied</i>. Voor
een maxime heeft het ontbreken van ‘dan’ – tussen ‘kijkt’ en ‘zie’ – gunstige gevolgen.
Verdere eliminatie van taalbouwstenen zou de overtuigingskracht echter geen
goed doen, denk ik. Zoals in een <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Croma-zin">Croma-constructie</a>: ‘Kijk je
goed om / je heen / zie je dat alles /
gekleurd is’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hoe dan ook heeft de tijd het vierregelige miniatuurtje ontmanteld
tot een autonome zin, waardoor bijvoorbeeld het grappige enjambement in regel 1
foetsie is. Wijsheid overweldigde blijkbaar de regelafbrekingen. Voor de goede
orde moet dan vermeld dat Schippers haar zelf al zo hergebruikte, zonder
aanhalingstekens, in <a href="https://www.dbnl.org/titels/titel.php?id=schi029bewi01#lit_sec">zijn
roman</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Bewijsmateriaal</i> uit 1978. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dat boek heb ik evenmin in huis, zodat ik de verschillende maxime-versies
op internet niet kan controleren. <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_voo013199701_01/_voo013199701_01_0031.php">De
ene bron</a> stelt: ‘Als je goed om je heen kijkt, dan zie je dat alles
gekleurd is’, zodat er geschrapte woordje terug aan zet is, samen met een
komma. Volgens <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_voo013199301_01/_voo013199301_01_0045.php">een
andere bron</a> staat ‘dan’ niet in de roman, maar de komma wel. Beide bronnen stammen
trouwens uit hetzelfde tijdschrift voor neerlandistiek.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Zelf ben ik inmiddels talloze keren gestuit op (varianten
op) het maxime, in beschouwingen maar evengoed bij gesprekken waar de bron gul bij
wordt vermeld. Het lijkt me uniek dat dit zelden geschiedt op snobistische
wijze, in de trant van ‘Kees Schippers zei dat ooit eens.’ Bovenal blijkt het
zinnetje zo open te staan, dat er uiteenlopende interpretaties van mogelijk
zijn.<span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal">In eerste instantie was het een nuchter gesteld pleidooi
voor precieze waarneming. De definitieve versie in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Een vis zwemt uit zijn taalgebied</i> kende er een treffende opdracht
aan toe voor ‘Ph. M.’, de<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Philip_Mechanicus_(fotograaf)"> begaafde fotograaf</a>
die kleurenblind was.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Later diende <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Als je
goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is</i> volgens mij meer de
overtuiging dat elke waarneming betrekkelijk is in haar waarheidsaanspraak,
omdat ze op epistemologische grenzen botst. Literair-historisch maakte het
vrolijke <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Barbarber</i> aldus plaats voor <a href="https://www.dbnl.org/tekst/peet003inle01_01/peet003inle01_01_0001.php">het
tijdschrift</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Revisor</i> dat kentheoretische
accenten legde.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Na die schijnbaar pretentieuze toe-eigening bood het
nuchtere kantje aan het maxime kansen voor pretentieloosheid van de
zelfverklaarde open geest. Het werd in 1990 de titel van een <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_poe007199101_01/_poe007199101_01_0122.php">bloemlezing
uit jeugdpoëzie</a>, waarvan de samenstelling overigens lag bij Tine van Buul
en Schippers’ dochter Bianca Stigter. Vooral de ondertitel ‘gedichten voor
kinderen van alle leeftijden’ fungeerde als breekijzer. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">De afstand wordt zo meteen verkleind tot de inzet van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Als je goed om je heen kijkt zie je dat
alles gekleurd is </i>voor positief denken, psychologisch dus. Niet zo somber, met
dat zwart en wit! Daarbij zou Schippers’ maxime depressies kunnen voorkomen en
krijgt literatuur een helende kracht van troost en zelfzorg. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">De laatste recyclingsoptie die me voor het maxime te binnen schiet
heeft te maken met wat ik maar even onmachtig ‘identiteitspolitiek’ noem. Ik
denk dan aan Alain Badious poging om <a href="https://www.dewitteraaf.be/artikel/een-bedenksel-van-witte-mensen/">universalisme
te vrijwaren van schematisme</a>, zoals hij dat aantrof in postkolonialisme.
Alleen al in de huid van mensen zag hij zoveel nuanceverschillen, alsof het <a href="https://www.pmskleuren.com/">Pantone</a>-belichamingen zijn, dat zwart en
wit (of rood of geel) volgens hem niet langer houdbaar zijn. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Deze toepassing van Schippers wringt wel, omdat Badiou
letterlijk besluit dat de mensheid juist geen kleur heeft. Herlees het maxime
dan met de nadruk op ‘alles’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Snel over naar een variant die ronduit schrijnt. Ik vrees namelijk
dat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Als je goed om je heen kijkt, zie je
dat alles gekleurd is</i> zelfs onweerlegbaar kan zijn voor een <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/11/o-mensbare-mensheid.html">misnoegd
deel van electoraten</a> die vinden dat ‘hun’ land kapotgaat aan onlelieblanke asielzoekers,
vluchtelingen en ander getint falderappes.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Eerlijk gezegd had ik gehoopt nog op een andere manier mijn
bewering kracht bij te zetten talloze keren op Schippers’ maxime te zijn
gestuit. Namelijk door varianten. Maar mijn geheugen faalt en die luilak van
een Google wil ook al niet helpen. Dus blijft het er vandaag bij eentje, wel
kakelvers.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Daniël Rovers’ <a href="https://www.danielrovers.nl/?in_een_vloeiende_beweging">nieuwe boek</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">In één vloeiende beweging</i> (2023) bevat
een essay over de complexe kunst van het dansen. Daarvan luidt de
een-na-laatste zin: ‘Als je goed om je heen kijkt, merk je dat niemand zonder
fouten blijft.’ Hadden De Haan en Hofstede die opgenomen wanneer ze er op tijd
bij hadden kunnen zijn? Na de komma wordt de sfeer in de zin bijna Bijbels en
refereert misschien aan een andere potentiële kandidaat in dat boek,
betreffende <a href="https://www.jurrienrood.nl/blog/2016/11/27/wie-zonder-zonde-is/">zonde en
eerste steen</a>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het boekje van Rovers had ik een luttele dagen eerder dan de
sjoelschijf van De Haan en Hofstede. En verrek, ze kennen hetzelfde kleine
formaat, dezelfde harde kaft en tellen precies evenveel pagina’s. Alleen is
Rovers’ essaybundel exact tweemaal zo duur. Is dat de prijs die de
werkelijkheid voor de status van een maxime moet betalen? Of vergt het essaygenre
andere leescapaciteiten? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Waarover je niet
zwijgen kan</i> wordt het woord natuurlijk ook even genomen door Marcel Proust:
‘Je kunt de taal alleen verdedigen door haar aan te vallen’. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal"><br /></p><p class="MsoNormal"><br /></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiEUeAK00hyNUwPuAkn_t6f2eBjZbzwC5wezoNRCNXVxN2dxi4m7Ne7R0L4ndoLeW-pvHcRcC8myokVBTH_qbvTpzAAcCrvvY3FZhR6aV6_C7oTETT7J9ky3ZPX7_33N-szQr2Uy5iuPjJGH9yv-S97mWIZxTN7aMIvwTgN3UgHuy-V81xfNGB1k4DiW_r/s1024/thumbnail_barbarber%206%20k%20schippers.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1024" data-original-width="768" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiEUeAK00hyNUwPuAkn_t6f2eBjZbzwC5wezoNRCNXVxN2dxi4m7Ne7R0L4ndoLeW-pvHcRcC8myokVBTH_qbvTpzAAcCrvvY3FZhR6aV6_C7oTETT7J9ky3ZPX7_33N-szQr2Uy5iuPjJGH9yv-S97mWIZxTN7aMIvwTgN3UgHuy-V81xfNGB1k4DiW_r/s320/thumbnail_barbarber%206%20k%20schippers.jpg" width="240" /></a></div><br /><p class="MsoNormal"><b>Update</b></p><p class="MsoNormal">
</p><p class="MsoNormal">Een goede fee stuurt me bovenstaande, prettig vage afbeelding van de vroege
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Barbarber</i>-versie (1959). Daar blijkt
de titel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De ontdekking</i> al te bestaan maar is er, nog los van ‘dan’, wel degelijk verschil met het eindresultaat uit
1976: in de eerste regel geen enjambement! <o:p></o:p></p><br /><p></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-37152622638038904652023-11-23T12:06:00.000+01:002023-11-23T12:06:37.973+01:00O mensbare mensheid<p> </p><p class="MsoNormal"><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hoe te ontwaken
uit de nachtmerrie waarop de Nederlandse verkiezingen zijn uitgedraaid? De
afgelopen dagen las ik <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mundus</i> van
Daniël Dobbelaere. Deze <a href="https://zegwerk.wordpress.com/">bibliofiele bundel</a>
bestaat uit 22 gedichten van elk drie regels, zonder kapitalen. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bij die bescheiden
omvang hoor ik wellicht het begrip ‘hoog soortelijk gewicht’ te gebruiken, maar
ik weet het niet. Politici behoren, minstens volgens de regels van de retoriek,
strijdlustig te zijn en te blijven. Ik lik slechts wonden en betrap mezelf plots
op de belachelijke sensatie dat alles wat ik lees van toepassing lijkt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Al in het tweede
gedicht :<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">vergeet niet te graaien<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">in de tombe van <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">het waarheidssjabloon<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Graaien is geen
fatsoenlijke bezigheid in het openbaar, behalve op kermissen. Dan doe je dat bij
mijn weten in een tombola. Altijd prijs, voor iedereen. Proost. Uit een tombe
is de levenslust echter weggevloeid. En dat past bij een waarheid die nog
slechts een sjabloonvorm in pacht heeft.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Welke politieke
kenners zullen dus opstaan om ‘de politieke aardverschuiving’ te verklaren?
Waarin verschilt hun expertise van medeburgers die in de marathonuitzending van
de publieke omroep aan het woord werden gelaten, vanuit een café? Hoe lang
wordt op media al niet de schuld voor scheve of zelfs verkeerde beeldvorming
gestoken bij collega-media, waarna een derde partij uit die branche <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/wiens-schuld-is-het-dat-gewoon-is-geworden-wat-niet-gewoon-is-a4181539">daar
kennis van geeft</a>?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Rechts, aan de
andere kant, staat dan: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">de drempel slaagt<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">erin vandaag al boort <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">hij de bedoeling aan</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Anders dan België
kent Nederland geen verkiezingsdrempels, dus elke partij met een beetje aanhang
maakt in mijn geboorteland kans op een Kamerzetel. Bespiegelingen en debatten gaan
vervolgens over ‘de versnippering van het politieke landschap’ – zoals de openbare
ruimte in België er dus uitziet! Maar pas op, daar zit een idee achter dat
hooguit misschien niet helemaal ongeschonden de wereld heeft gehaald. De bedoelingen
waren echter goed. En wanneer ze er niet waren, dan worden ze bij dezen
onthuld.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Twee pagina’s
verder zie ik politici ploeteren wier partij verloren heeft of die hun
Kamerzetel kwijt zijn: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">je bouwt aan een houding<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">een vederloos gehucht<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">van licht<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Er schijnen
allerlei strategieën te bestaan waarmee verliezen in een eerste reactie
omgebogen worden tot iets geweldigs (een ‘opportuniteit’). Dit laat onverlet
dat ze een vertolking moet krijgen van een lichaam, dat de spotlights op zich
krijgt. Van televisiecamera’s maar ook van smartphones bij aanwezigen in de
zaal die, net als alle andere dagen van de week, dit historische moment vastleggen.
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Of ben ik te
cynisch als smartphoneloze? Mijn medelijden met de dienstdoende persoon is er
niet minder oprecht door.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Aan de overzijde
van de pagina ontwaar ik de winnaar:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">de vreugde dwingt zich <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">in de context<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">van wat moet</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Natuurlijk mag
een triomferend politicus genieten van het moment, en op het eindpunt van deze
vlekkeloze campagne dank brengen aan alle professionals en vrijwilligers die de
afgelopen maanden 24 op 7 hebben geholpen. En niet het minst aan het thuisfront,
zonder wie de triomfator niet eens adem zou kunnen halen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Maar het <a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2018/09/omzeillexicon-2018.html">afgrondelijk
loze woord ‘context’</a> zegt dat na het verstommen van de champagnekurken er
een morgen aanstaande is, waarin verantwoordelijkheid moet worden genomen. Om
woorden om te zetten in daden. Door coalities, waarbij iedereen, maar zeker de
vijanden van gisteren en vandaag, water bij de wijn zal moet doen. In het
belang van het land. En van de kiezer, die heeft gesproken.<span></span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Vervolgens
herhaalt <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mundus</i> die posities in twee
tegenoverliggende pagina’s, ditmaal over ‘plezier’ en ‘woede’. Bij het laatste
woord mislas ik me dubbel. Woede vergelijkt Dobbelaere namelijk met ‘een
bijtand’, wat mijn slechte ogen waarnamen als respectievelijk bijtrand en bijstand.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Tegen zulke
hevige emoties worden gewoonlijk pauzes in het geweer gebracht. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Time out!</i> In deze bundel moet de
imperatiefmodus, beproefd bij de tombe, tot bedaren stemmen: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">probeer je een rust voor <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">te stellen of een verhaal of<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">een amandelvormig principe</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;"><span lang="NL" style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Eigenlijk maakt
het niet uit of je jezelf bezweert of daar een spindoctor of een fractieraad voor
hebt. Het gaat erom samenhang te brengen in de chaos, van waaruit je logisch
kunt handelen. Afhankelijk van je ideologie wordt die samenhang geregeerd door
een rust, verhaal of principe. Het geweldige detail van de amandelvormigheid voert
me tot een ontdekking gisterenavond – hoe schuindicht Wilders’ linkeroog leek
te zitten. Maar misschien hing het van vermoeidheid of trachtte het zich te
beschermen tegen al te fel cameralicht.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Voor zo’n
associatie, op één persoon gericht, deins ik terug. Net voorbij het midden moet
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mundus</i> maar even gesloten worden. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik ben geen coherente
lezer, die een één-op-één-interpretatie weet aan te leveren. Evenmin wil ik mijn
afkeer van Wilders’ gedachtegoed en dat van zijn <a href="https://www.demorgen.be/snelnieuws/tom-van-grieken-reageert-op-verkiezingsoverwinning-geert-wilders-het-is-de-kiezer-die-de-deur-forceert~b6fa12bf/">goede
vrienden</a>, over hem alleen uitstorten. Integendeel, mijn begrip schiet
tekort tegenover de vele mensen (<a href="https://www.youtube.com/watch?v=bNdgcIdOOxQ">2,3 miljoen?!</a>) die op
hem hebben gestemd en <a href="https://jacobin.nl/stemmen-verandert-minder-dan-je-denkt-verkiezingen-2023/">nu
hun armen kunnen kruisen</a>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Als migrant buiten
de Nederlandse grenzen (porto voor stembrief: 7,95 euro) en van dezelfde
nationaliteit slaag ik er niet in me superieur te wanen boven hun overtuigingen.
Noch boven de mijne. Dat leer ik toch weer van Dobbelaere, wanneer ik zijn bundel
weer opensla en meteen het slotgedicht erbij neem. Dat toont opnieuw een
imperatief: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">bewaar de onschuld<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">voor later<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">o mensbare mensheid</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;"><span lang="NL" style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Toch maar niet met
de vinger wijzen, dus. Er valt nu al genoeg te verliezen. Ik vrees dat ik meer
dan ooit iemand geworden ben die <a href="https://kregtingarchief.blogspot.com/2023/11/de-vriendelijke-mens-2023.html">geïnteresseerd
is geraakt</a> in de vraag: wat te doen? Geen <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wat_te_doen%3F">originele benadering</a>,
inderdaad, maar er hangen al genoeg woorden in en om me.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wel heb ik jaren
van mijn leven geïnvesteerd in schrijven. Dus zou het me sieren om in een
bijdrage tot verbetering uit te gaan van wat ik al een beetje kan. Gelukkig
doet <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mundus</i>, die zich identificeert
met ‘de precieze mens’, exact in het midden van het boekje een suggestie.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Aan de linkerkant
monden drie regels uit in ‘garenloos verzet’, uit de vouw komt zwart garen, met
een handgelegd knoopje, rechts staan er weer drie regels, beginnend met ‘dit is
werkelijk de eerste dag’ en eindigend met een punt – de eerste en meteen laatste
interpunctie die Daniël Dobbelaere in petto heeft.<o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-38893539414956696682023-11-17T13:26:00.002+01:002023-11-26T20:43:21.847+01:00Al deze mensenschennis<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wanneer bij
experimentele literatuur lezers het </span><a href="https://werkgroepcaraibischeletteren.nl/kees-t-hart-recenseert-herrenberg-herrenberg-reageert/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">altijd verder zouden moeten zoeken</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, dan wil ik op J.Z. Herrenbergs jongste
boek <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond </i>toch eens het omgekeerde
proberen. Ik lees zo gehaast mogelijk, blader niet terug, wuif eventueel onbegrip
gewoon weg. En aan de noodzakelijke herlezing van Herrenbergs </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2019/03/naar-zinzendorp.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">eerder</span></a><span class="MsoHyperlink"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">e deel</span></span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Nederhalfrond</i>
uit 2018 begin ik niet eens (de overkoepelende trilogie in wording, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Door het Oog van de Cycloon</i>, wordt anno
2023 muzikaal-rationeel gekarakteriseerd als ‘logofonie’).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Waarom? Ik wil trachten
dit boek op te vatten vanuit de evangelische horror die leesplezier heet. Als
puur amusement, als consumptiegoed. En dat blijkt best te kunnen. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond </i>is een proeve van
vrolijkheid, op het baldadige af. Programmatisch dunken me de vele aanhalingstekens,
die Herrenbergs verbluffende taalgevoel tonen. Hij accentueert er de oudbakkenheid
van uitdrukkingen mee. Uitgerekend in een tijd van PISA-proeven, waarin jongeren
zouden kampen met oorspronkelijk spreken, lezen en schrijven.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Herrenberg toont
dus ‘een buitengewoon ontwikkeld zintuig voor registers’, tot en met schijnbaar
maffe afkortingen (HERE: Hulptroep Emotionele Reformatie) die lezers dwingen
positie te kiezen. Dat kan allemaal op een fond van toegankelijkheid.
Voortdurend verlucht Herrenberg zijn betoog met aparte, als zodanig vormgegeven
citaten. Als op een podium. Daarom is <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond</i>
voor mij een festival, waarin highbrow passages stuivertje wisselen met
meligheid (‘Zwei Seelen tanken, ach! in meiner Brust’). En waarbij vooral veel
muziek wordt aangehaald. Zoals een ‘vooroorlogse chanson’:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">J’attendrai<br />
Le jour et la nuit<br />
J’attendrai toujours<br />
Ton retour</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Van dit </span><a href="https://www.youtube.com/watch?v=topZNCEw-OY"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">meesterwerk uit 1938</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, dat een tweedewereldoorlogsklassieker zou
worden, kende ik </span><a href="https://www.youtube.com/watch?v=topZNCEw-OY"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een uitvoering</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> door Tino Rossi, maar volgens Google is Dalida dé
vertolkster. Zo’n veertig jaar later heeft </span><a href="https://www.youtube.com/watch?v=8SeiLHvWRr8"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">haar discoversie</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> inderdaad wel wat. Ze is <i style="mso-bidi-font-style: normal;">over the top</i>, net als Herrenbergs boek, waarin een van zijn
hoofdafsplitsingen gesierd wordt door de naam Jezetha van Zanareth tot Hoefbeek
via Delft –zijn persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden worden met een kapitaal
gespeld. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Of is dat
experimenteel? Ik weet het niet. Herrenbergs neologismen vertonen bondigheid
(‘Yvonnes ogen maximeerden’) en serveren traditie (‘een felle blos renoirt haar
wangen’). In een van de metafictionele terzijdes suggereert Herrenberg dat hij
de </span><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ich_bin_ein_Berliner"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Kennedy</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> van de literatuur is: ‘<i>ja, ich bin ein
Prosa-Ingeniör’</i>. Dat vak brengt hem tegelijk in de buurt van Paul Rodenko, waarmee
deze </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_maa003195301_01/_maa003195301_01_0126.php"><span style="mso-ansi-language: NL;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="NL">autonome critici</span></span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> bijviel die teksten als machines beschouwden. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond </i>doet aan literatuurkritiek, wat ook bijna niet anders
kan met zoveel toespelingen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bijvoorbeeld op
de peroratio in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Max Havelaar</i>:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">En ik dacht: ach, WA’tje daar,
jongere generatiegenoot, Burokoning, tragische weduwnaar, is het dan jouw wil,
hè, dat hier een van je onderdanen zó <span style="font-variant: small-caps;">mishandeld
en uitgeplozen</span> wordt, in naam van Oranje? Dat op 18 februari 2007, bij
Koninklijk Besluit, Mijn deur werd platgetrapt? Poezen en katers jammerend door
de nacht versleept Ik weet nóg niet waarheen, notitieboekjes, handschriften,
computer en toebehoren werden geconfisqueerd, persoonlijke relikwieën lachend
en zingend <i>bepiest</i> door die
onverlaten van jouw barbaarse BNI?<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Kan niet
pissen met beleid,<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">ga dan
zitten als een meid!<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Ben je
knallend aan de schijt, <o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">zet dan
maar je benen wijd!<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">En ál deze mensenschennis in <i>JOUW</i> <span style="font-variant: small-caps;">naam</span>!</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Interessant vind
ik één voltooid deelwoord in kleinkapitaal, </span><span lang="NL" style="font-size: 10pt; font-variant: small-caps; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;">uitgeplozen</span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Bij
Multatuli staat er, als </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/mult001maxh15_01/mult001maxh15_01_0022.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">bijna laatste woord</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, <span style="font-variant: small-caps;">uitgezogen.
</span>Dát wordt in Herrenbergs roman even later toegepast op een centrale
afsplitsing die tientallen jaren de Nederlandse Staat lekker zou hebben zitten
uitzuigen (met een uitkering).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dergelijke
vrolijke literatuurkritiek lijkt me travestie. Als consumptiegoed ambieert ze
effect op oog en oor. Bijvoorbeeld door contrastwerking:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘Geen enkel utopisch verlangen
dreef de stakkers meer van achter de solokerk van hun pret- en preekschermen
vandaan, de motiverende gewisheid van een schitterende blauwdruk sleurde hen
niet meer schreeuwend de pleinen en de straten op – een uitdijende familie van
vlammende broeders en zusters – in al dan niet moorddadige vredelievendheid.
Leeg dijden zij <i>thuis</i> uit, <i>binnen</i>, groeiden dicht, en hun verminkte
hart restte slechts die ene wens:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-indent: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‒</span></span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Ik wil Bolletje!</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Mocht Herrenberg
ooit op de planken worden gebracht, dan kan de slotuitroep hopelijk worden
gedaan door </span><a href="https://www.youtube.com/watch?v=1DkYHPFC6lg"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de gebroeders Van de Kerkhof</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Wie meent dat ik nu de spot drijf met <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond </i>moet ik teleurstellen.
Genretechnisch komt het nog het dichtst bij een toneelstuk. Het herbergt vele gesprekken
die lezers zouden mogen horen – spitse dialogen, waarin Herrenberg zijn
taalgevoel kwijt kan. Hij doet me hierin denken aan </span><a href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=lind044"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Rob van der Linden</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, inclusief de kinderboekachtige varianten op
inquid-formules.<span></span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die dialogen openbaren
een paradoxaal wonder in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond</i>.
Er is zichtbaar gewerkt aan deze tekst, jaar na jaar, maar de taal die eruit
oprijst ervaar ik als likkebarendlekkerfris. Herrenberg heeft de tijd genomen
om woorden zo gedegen te kneden dat ze kakelvers aanvoelen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bij een opvoering
van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond</i>, of fragmenten eruit,
zouden acteurs spekkoper zijn. Het boek bevat reeds spreekaanwijzingen, want
Herrenberg cursiveert veel en zet kapitalen in. Handig, om wegwijs te raken uit
retoriek, bedrijfstaal, woordspelingen, bordkartonnen metaforiek, citaten,
bewerkingen, meligheid, pedanterie en vooral veel fijnzinnige en platte humor.
Achter in het boek staat een heus Program, waar onder meer te lezen valt: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘Het Digitalium genereert
onteigend gelul, een onzinnige rivier, uit zichzelf ontsprongen, die stroomt en
stroomt en stroomt, en weer in zichzelf uitmondt, één blinde, narcistische,
ontmenselijkte waancirculatie van helemaal – <i>Niets</i>.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die rivier doet geroutineerde
lezers misschien denken aan de eeuwige verandering van Heraclitus, maar ook aan
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Finnegans Wake</i>. James Joyce blijkt een
illuster voorbeeld en wordt een pagina daarna al beknipoogd met <i style="mso-bidi-font-style: normal;">The Portrait of Humanity as a Dead Author</i>.
Tevoren had Herrenberg de laatste zeven woorden van Joyce’s <a href="https://www.online-literature.com/james_joyce/958/">mooiste bijdrage aan de
wereldliteratuur</a><i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i>ongeveer
geciteerd<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i>(volgens mij is het ‘upon’
in plaats van ‘over all the living and the dead’).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een soortgelijke
vorm van adaptatie, die travestiekritiek nu eenmaal behelst, volgt in het
Program een paar zinnen later:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Het
blauwe Einde zal Mij roden<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.45pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">als ABC
wordt omgezet in Code</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In Herrenbergs
lieflijke gehaktmolen gaat hier </span><a href="https://meandermagazine.nl/2008/11/klassieker-113-gerrit-achterberg-code/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Gerrit Achterberg</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, de door waan beproefde dichter die volgens mij voordien
tweemaal </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/acht003gerr02_01/acht003gerr02_01_0658.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">wel letterlijk was opgedoken</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Opperhalfrond.
</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Als ik me niet
vergis, bedrijft Herrenberg zelfs travestiekritiek met recensenten. Op de achterflap
van het jongste boek staat: ‘Het werk van een meester die nu eindelijk uit de
schaduw treedt’, toegeschreven aan Piet Joostens op <i style="mso-bidi-font-style: normal;">DeReactor. </i>Maar op die site stond over Herrenbergs debuut slechts </span><a href="https://www.dereactor.org/teksten/nederhalfrond-johan-herrenberg"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een zuinig stukje</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> van Max Uria die zich er vooral voor hoedde
enthousiast te zijn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wel ben ik
opgetogen de naam van Joostens terug te zien, een bedreven essayist-vertaler.
En redacteur van het tijdschrift <i style="mso-bidi-font-style: normal;">yang</i>,
waar Herrenberg in 2000 gastschrijver was en zo zijn publieke schrijversleven
begon, genereus en heerlijk omslachtig. <o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-75254819865304487022023-11-12T18:34:00.000+01:002023-11-12T18:34:31.785+01:00Bijzonder vreemd gedrag<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hét nieuws van
afgelopen week kwam uit Mechelen (België, aan de Dijle). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Niet omdat Bart
Somers daar, geholpen door <a href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20231107_97144772">landelijke <i style="mso-bidi-font-style: normal;">cumul</i>-opties</a>, als ‘titelvoerend
burgemeester’ weerkeerde om <a href="https://www.demorgen.be/snelnieuws/keuze-voor-mechelen-uit-liefde-voor-de-stad-zegt-somers-voormalig-minister-wordt-lijsttrekker-voor-mechelen-kristof-calvo-lijstduwer~be93e880/">zijn
liefste stad tot bastion</a> tegen populisme te promoveren en daartoe simpelweg
ontslag te nemen als Vlaams vicepresident en minister van onder meer
Binnenlands Bestuur. Nu heeft hij al een krommend traject afgelegd, van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Volksunie">de Volksunie</a> tot <a href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20231109_96672894">‘stads-ionalisme’ in
de geest van Benjamin Barber</a>, maar zijn jongste manoeuvre, een halfjaar
voor de verkiezingen, heeft hij nog niet recht weten te praten. Er zal ook lastig
redelijke taal voor te vinden zijn. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">En taal is juist
de specialiteit van journalist Dominique Piedfort, die afgelopen week met <a href="https://www.wablieft.be/nl/krant/blog/dag-lieve-lezer">een fraaie column</a>
afscheid nam van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wablieft</i>. Voor deze krant
voor laaggeletterden, die haar redactielokalen in Mechelen heeft, schreef hij elf
jaar lang. Het onmisbare medium, deels afhankelijk van het ministerie van
Onderwijs, bestierd door Somers’ voormalige collega Ben Weyts, kwam echter niet
meer uit de kosten, wilde ze niet verhalen op weinig kapitaalkrachtige
abonnees, en ging over tot ontslagen. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Piedfort, een
generatiegenoot van mij, beschrijft hoe hij ijlings op zoek ging naar een andere
baan, die zowaar wist te verwerven, zijn woord gaf en vervolgens te horen kreeg
dat hij toch bij <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wablieft</i> mocht
blijven. Te laat. Tevoren had minister Weyts <a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/09/06/wablieft-krant-ontslagen/">laten
weten</a>:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘Er is dit jaar specifiek voor Wablieft 328.000 euro
toegekend. Dat is 37.000 euro of 13% méér dan vorig jaar. Daarbovenop gaven we
hen nog extra middelen voor een extra opdracht. Dit loopt nog en wordt allicht
verlengd. Een beperking van de Wablieft-activiteiten kan dus enkel en alleen
het gevolg zijn van een interne beslissing, die in mijn ogen totaal verkeerd
is. Dit is bijzonder vreemd gedrag van een organisatie die net extra geld
gekregen heeft.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Voor dit soort
insinuerende taal <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wablieft">bestaat</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wablieft</i>, strevend naar eenvoud en
helderheid. Inmiddels heerst er naar mijn gevoel, door de even verbluffende als
niet te negeren dominantie van sociale media, ook het streven om jongeren te
laten wennen aan het fenomeen krant. Waar je ongestoord doorheen kunt bladeren
en iets naar je gading zoeken wat werkelijk jouw keuze vertegenwoordigt. Dat
kun je nu eens, met recht en behoud van betekenis, verbinden noemen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wablieft</span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> is altijd in de weer om, vanuit een links-politieke bril, lol te houden in
de actualiteit en het belangrijkste nieuws te ontleden door het te ontdoen van
retoriek. Voor mij zijn zulke taaloperaties cruciaal. Ik vond daarom
onbegrijpelijk om <a href="https://jacobin.nl/peter-mertens-keynote-jacobin-nederland-lancering/">elders</a>
de linkse voorman Peter Mertens een tegenstelling te zien maken tussen het
veranderen van de wereld en het verleggen van een komma.</span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Zelf ben ik zowel vader als abonnee en <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">heb ik ooit van de expertise van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wablieft</i> geprofiteerd, toen ik dankzij
een connectie <a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2015/10/punt-2015.html">een boekje</a>
mocht schrijven voor laaggeletterden. Mijn eerste versie week best af van wat
het werd. Omdat ik toen nog te veel dichter was?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Aan dat vak
kleeft op een of andere manier raadselachtigheid. En Somers-gedrag? Waarom ergert
zijn actie me? Jaren na het laaggeletterdenboekje, in volle coronatijd, zag ik bij
<a href="https://www.poeziecentrum.be/nieuws/poezieklap-gesprekken-met-dichters">een
literair Zoom-programma</a> Kurt De Boodt (nóg een Mechelaar!) over mijn poëzie
beweren dat ik als dienstdoend betekenisgever lezers in laatste instantie de
rug toekeerde en wegliep. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Sapperdeflap! Ik
heb dat nooit zo ervaren, maar De Boodt zal wel gelijk hebben. De enige troost
is dat ik minder mensen zal schaden dan Somers met zijn openbare
verantwoordelijkheidsontduiking. In mijn dichtersdemocratie zijn lezers
medescheppers, voor zijn publieke politiek kunnen slechts gedienstigen goed
functioneren. Vind daar maar eens buiten <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wablieft</i>
om begrijpelijke taal voor.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Na Somers’
vrijwillige ontslag moest ‘waarnemend burgemeester’ Alexander Vandersmissen zich
zo’n beetje dubbelvouwen van dankbaarheid. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hij boog bijvoorbeeld
voor zijn baas uit ontzag voor diens invloed om aan de rand van Mechelen, een
gemeente met bijna negentigduizend inwoners, een compleet nieuw stuk autoweg
aangelegd te krijgen. Zo werd een onnodige, in de geest van zijn liberale
partij opgetrokken shopping mall, met onder meer de grootste Albert Heijn van
het land, beter bereikbaar. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die kolos rijmt niet
met het gedachtegoed van coalitiepartner Groen, van wie Kristof Calvo, evenzeer
vertrokken uit Brussel, zich afgelopen week <a href="https://www.gva.be/cnt/dmf20231109_93561626">toevallig ook al roerde</a>
wegens de toevallige verschijning van een boek (‘<a href="https://ertsberg.be/boek/staat-van-vertrouwen/">niet het zoveelste
verkiezingspamflet’</a>). Noch met de status van fietsstad 2022 van Vlaanderen die
Mechelen in de wacht wist te slepen. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wel rijmt die
kolos met het hysterisch pretentieuze treinstation-in-aanbouw, in de <a href="https://historiek.net/het-futuristische-treinstation-van-luik/51643/">geest
van de iets grotere stad Luik</a>, waarbij de ontwerpers vergaten voor de prachtige
hoge trappen naar de perrons een fietsgootje in te slijpen terwijl de glimmende
liften en roltrappen er traditiegetrouw buiten bedrijf blijven. Dominique
Piedfort had er ongetwijfeld een mooie column over kunnen maken voor <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wablieft</i>. Dat komt hopelijk nog. Zijn
afscheid, stelde hij, is geen vaarwel. <o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-83796653080199190922023-11-07T08:18:00.000+01:002023-11-07T08:18:34.211+01:00Een coherent alternatief<p> <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><br /></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zeker nu<span style="mso-bidi-font-weight: bold;"> leeslijsten</span> niet meer verplicht zijn
en discussies over ‘de’ canon niet verstommen, lijkt het me zinvol naar
voorzetjes te kijken. Welke boeken zouden middelbare scholieren, hoop van
iedere auteur en cultureel zorgzame samenleving, zoal kunnen raadplegen? Tijdens
een meerdaags treffen met de grondeloze titel Boektopia blijkt onlangs die
vraag, in de gedaante van maar liefst 29 titels, in Vlaanderen te zijn beantwoord.<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"></b></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Interessant vond
ik om te beginnen de taal waarmee de mensen die de selectie hadden gemaakt consecratietechnisch
werden </span><a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/11/02/alternatieve-leeslijst/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">gepresenteerd op de website van de VRT</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">: sfeerscheppend door middel van ‘bekende
boekenwurmen’ en pleonastisch deskundig door middel van ‘panel van experts’. De
hyperlink naar het artikel droeg bovendien de titel ‘alternatieve leeslijst’ en
de reporter zelf is </span><a href="https://kantl.be/over-kantl/organisatie/alle-leden/bonneure-kristien"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">lid van de prestigieuze KANTL</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De deskundigen
van dienst waren: een </span>acteur-regisseur, twee leesbevorderaars, een
boekhandelaar en een televisiegezicht. Mij bevalt hun outsiderspositie, zowel
tegenover literaire academici als tegenover leraren die normaliter zulke
lijsten verzorgen of minstens <a href="https://www.neerlandistiek.nl/2019/03/relevantie-en-opbrengsten/">de toelatingseisen
ervan</a> bepalen. Maar omdat ik maar een van de panelleden ken, is me ongewis
hoe de spanwijdte van hun expertise is. Bijvoorbeeld tegenover een bezoeker van
Boektopia of een radioluisteraar.</p>
<p class="MsoNormal">De laatste mocht ten tijde van het evenement evengoed tips
geven, en dat leverde uiteraard <a href="https://radio1.be/lees/deze-boeken-moet-je-lezen-in-het-middelbaar-onderwijs">een
erg lange lijst</a> op, met uiteraard van alles en nog wat. En een voorspelbare
overmaat van recent proza, en werk aan de winkel voor de biografen van de ook
hier wegdeemsterende Boon en Claus. De weergave van dit bonte palet vond ik verfrissend:
in plaats van op auteursnaam waren de titels op alfabet gezet. Wel stond dit
geheel áchter de (identiek geordende) selectie van het panel.</p>
<p class="MsoNormal">Tegenover mijn giganteske eruditie is het panel deskundig. IJdel
las ik maar 9 van hun 29 uitverkoren boeken en van sommige auteurs had ik zelfs
nooit gehoord. In de berichtgeving werd de breedheid van de keuze benadrukt: ‘graphic
novels, romans, maatschappelijk relevante boeken én young adult’. Plezierig
vond ik om daartussen ook een dichtbundel aan te treffen, die trouwens om de
verbreding van de traditie zo’n beetje stuk <a href="https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/habitus">is gelauwerd</a> –
en zo normen alsnog bevestigde: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Habitus</i>
van Radna Fabias.</p>
<p class="MsoNormal">Die paradox wordt belichaamd door de met afstand opvallendste
titel tussen de 29: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Kapitalistisch
realisme</i> van Mark Fisher, die daarmee in 2009, vlak na de kredietcrisis,
neoliberalisme hekelde. In eigen land was het lang uitgebaat door Blairs New
Labour, bij publicatie al vervangen door Gordon Brown, in het boek vereeuwigd
als eerste politicus die zijn familiegeschiedenis aanpaste aan de heersende
eisen – ‘the dwarf at the End of History, by force of will’. <span></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal">Fisher rouwde om Britse jongeren die leden aan ‘depressive
hedonia’, met alle autoriteitsgevolgen van dien voor de docent die hij, onder
meer, naast blogger, was. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;">Toch was zijn essay moedig,
opstandig of optimistisch zelfs: ‘Against the postmodernistic suspicion of
grand narratives, we need to reassert that, far from being isolated, contingent
problems, these are all the effects of a single systemic cause: Capital.’</span></p>
<p class="MsoNormal">Het essay zal leeslijstgewijs onder de noemer ‘maatschappelijk
relevante boeken’ vallen en zit tegen de <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Capitalist_Realism">politiek-filosofische
wetenschap</a> aan. Maar het heeft een hoge moeilijkheidsgraad, helemaal voor
leerlingen op een middelbare school, al zijn ze inmiddels nog zo goed in Engels.
De <a href="https://www.starfishbooks.org/mark-fisher-kapitalistisch-realisme/">genoemde
vertaling</a>, uit eind 2021, verscheen dan ook bij, <a href="https://www.starfishbooks.org/over-starfish/">zegt ze zelf</a>, </p>
<p class="MsoNormal"> </p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘een nieuwe uitgeverij voor fictie en non-fictie, met een
eigenwijze signatuur. Wij zijn wars van geijkte denkpatronen en gaan dwars
tegen populaire trends in. Tegelijkertijd proberen we de vinger aan de pols van
de tijdgeest te houden en onze lezers met verrassende nieuwe inzichten te
confronteren. Wij maken boeken die uitnodigen om gelezen te worden, van auteurs
die je uitdagen om zélf na te denken.’</span></span></p>
<p class="MsoNormal"> </p>
<p class="MsoNormal">Welke pubers zou dit niet aanspreken?! Aan de keuze van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Kapitalistisch realisme</i> voor hen vind ik
helemaal grappig dat ze literaire ideeën verstoort over centrum en periferie,
over wat laatdunkend ‘mainstream’ heet tegenover ‘experiment’. Bijbehorend:
heteronomie versus de artistiek almachtige autonomie. </p>
<p class="MsoNormal">In de <a href="https://www.dwbarchief.be/uitgave/2015/3/het-immateri%C3%ABle/marc-kregting/onderweg-naar-het-kleine-gelijk.html">geëngageerde
studie</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Repressief liberalisme</i> van
Pascal Gielen uit 2013 speelde Fisher nog een bijrol. Daarna raakte het
artistieke segment van de Lage Landen eindelijk expliciet gepolitiseerd. Zijn
ster steeg razendsnel bij een netwerk van auteurs die, <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/06/langs-elkaar-heen.html">lichtte
ik al eens uitgebreid toe</a>, van oudsher in de marge opereerden maar
inmiddels de lakens uitdelen. </p>
<p class="MsoNormal">Is het een teken van deze tijd dat, gelet op hun kritische
pretenties, maar eigenlijk ook op Fishers radicale gezindheid, zijn (korte,
zelfverklaard provisorische) boek nu wordt aanbevolen aan zestien- tot
achttienjarigen, net geboren toen zijn openingsreferentie verscheen, <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Children_of_Men">de film</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Children of Men</i>, die hem onmiddellijk ook
nog brengt bij Fredric Jameson en Slavoj Žižek waarna vele anderen?</p>
<p class="MsoNormal">Oké, dit is een retorische vraag. Dan meteen een tweede: is
een netwerk wel in staat tot autonomie? Dit gedachtegoed behoort blijkbaar tot
het gesprek van de dag en is cultuurindustrieel gekaapt. Met dank aan de
flaptekst kreeg <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Kapitalistisch realisme</i>,
plots als een-na-laatste op de lijst, de volgende legitimatie voor Boektopia-opname:</p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">De auteur beschrijft het wijdverbreide gevoel dat het
kapitalisme niet alleen het enige levensvatbare politieke en economische
systeem is, maar ook dat het onmogelijk is om er een coherent alternatief voor
te bedenken.</span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> </span></p>
<p class="MsoNormal">Een samenvatting kan onmogelijk recht doen aan een tekst,
maar dit gaat domweg voorbij aan het opstandige en het essentialistische in
Fishers denken. Het panel mag dan niet tot de vertrouwde poortwachters behoren,
het zit dicht op trends en verbreidt smaak, anders dan bijvoorbeeld het
radiopubliek dat Fisher tussen tweeduizend titels ongenoemd liet. <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een soortgelijk schijnbaar evident lot
viel een andere radicale eenling ten deel: </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2020/06/break-canon.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Audre Lorde</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, ooit verre gehouden, sinds kort seismografisch doodgeknuffeld.
</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Laat de kinderen
dus maar komen – en lezen, spreken en schrijven.</span></p>
Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-68909455467500210482023-10-29T17:44:00.000+01:002023-10-29T17:44:22.875+01:00Wederkerigheid<p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><a href="https://www.youtube.com/watch?v=PRAnDfV34jY">Forget all your sorrow</a></span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Onlangs bleek dat ik sinds aankomst in
België, alweer een tijdje terug, geregeld twee woorden door elkaar heb gehaald.
Nog een geluk dat de aanleiding een <a href="http://hetbalanseer.be/uitgaven/poezie/de-vriendelijke-mens-marc-kregting/">dra
te verschijnen bundel</a> is, waarmee ik in de hoedanigheid van dichter, ook
alweer een tijd terug, ‘de regie’ over mijn warhoofdigheid ambieer te heroveren.
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het
hoofdpersonage, een Oost-Europeaan, is helaas fel gekant tegen vakbonden. Zoals
lezers wier ogen verder open willen staan dan snackbarfanaten zullen aanvoelen,
beweegt deze arbeidsmigrant zich door België waar de vakbond in gesprekken ook
wel <a href="https://www.vlaanderen.be/team-taaladvies/taaladviezen/vakbond-syndicaat">syndicaat</a>
heet. Eigenlijk weet ik dat, maar wanneer de debatten erover meer of minder hoog
over oplopen, blijk ik er soms <a href="https://www.vlaanderen.be/beheer-en-onderhoud-van-appartementsgebouwen">syndicus</a>
tegen te zeggen. Dit is een soort private woningbouwvereniging die zich kan
samenballen tot één persoon en die opereert in appartementsgebouwen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Behalve dat het
voor mij, nooit te beroerd anderen op taalfoutjes te wijzen, gênant is die
woorden te verwisselen, vind ik die verwarring tekenend ‘op een bepaalde manier’.
De vakbond staat op voor belangen van werknemers die niet fluks een beroep
hoeven te doen op een syndicus, naar mijn aanvoelen meer zelfstandig
ondernemers bedienend.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Maar dat beweer ik
dus rondtastenderwijs. Om mijn gezicht te redden én omdat ik in Didier Eribons <a href="https://www.humanistischverbond.be/kritisch-lezen/1066/het-vonnis-van-de-samenleving/">bundel</a>
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Het vonnis van de samenleving</i> een
passage tegenkwam die in mijn hoofd bleef rondspoken. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het oude links
dat – hand in hand met vakbonden – klassenstrijd voerde, onderscheidt hij van <a href="https://jacobin.nl/timmermans-moet-zich-als-links-bewijzen/">hedendaags
links</a> dat wenst ‘samen op te trekken’ en dat ‘een maatschappelijke band’ of
‘sociale samenhang’ wil scheppen dankzij ‘respect’ en ‘wederkerigheid’. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hier zag ik mijn
allergie bevestigd voor op zichzelf lofwaardige pogingen tot ‘verbinding’: verdampte
retoriek. Eribon linkt de steekwoorden aan burgerlijk, katholiek paternalisme uit de
negentiende eeuw. Dat dunkt me in deze verwarrende tijden, die zowel seculier als
rereligieus ogen, zelf nogal retorisch. Maar zijn stelling is evident. Er is een strijd
gaande, urgent om onrecht te verhelpen – waarbij zalvende woorden veeleer
misleiden dan helpen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het maakt me des
te benieuwder naar de taal die de vakbond spreekt, zelfs nu ze alsnog syndicaat
heet. Die taal bestaat, indien ik mag afgaan op een tijdschriftaflevering die mijn
vakbond wijdde aan de nakende sociale verkiezingen in België. Er worden afgevaardigden
gevraagd en daarbij zijn dringend mensen gewenst, liefst meteen andere types dan
die witte halfbebaarde mannetjes op leeftijd zoals ik. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Aparte aandacht was
er dan ook voor het rekruteren van werknemers met een migratieachtergrond.
Hoewel het natuurlijk voor belangenbehartiging praktisch is om goed Nederlands
te lezen en spreken, blijkt perfect taalgebruik voor hen nog niet nodig. Wow!
Ik weet niet of deze doelgroep per definitie het Nederlands minder goed machtig
is, <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/niet-op-grammatica-geredacteerd/">in
vergelijking met jongere moedertaalsprekers</a> bijvoorbeeld, maar mijn vakbond
begeleidt in elk geval cursussen ‘syndicaal Nederlands’. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Een open vraag, cruciaal
voor een groter publiek dat vakbonden passé schijnt te vinden, is of die taal
politiek zal zijn, diplomatiek voor mijn part, of dat er specifieke definities voor
moeten worden aangeleerd die in elke branche nodig zijn en dus behoren tot een jargon.
Los daarvan zal het een hele kluif blijven om werkgevers te overtuigen van
achterstallig onderhoud, maar nu zij ‘verbinding’ zo luid laten opklinken via ‘respect’
en ‘wederkerigheid’ mag elk woord op een goudschaaltje.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wie weet komt er
een vocabulaire boven water dat reddeloos verloren leek. Dat bleek gisteren nog
in een ander register, na een choquerende gebeurtenis in Oost-Vlaanderen op
klaarlichte dag: de moord op een advocate. In een <a href="https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20231028_94339810">verklaring rouwden vakgenoten</a>
om deze ‘consoror’. Ik heb afdoende herinnering aan Latijn om in die term de vrouwelijke
variant van ‘confrater’ te horen, maar zelfs met die kennis was ik verbaasd en
ontroerd. Google leerde dat al in 1941 het <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_taa014194101_01/_taa014194101_01_0023.php">genootschap
Onze Taal</a> in zijn vakblad zich het woord gewoon niet kon voorstellen. Maar ‘confrateresse’
evenmin.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Misschien is het
taal gewoon niet gegeven om afscheid te nemen van zichzelf, hoe graag
gebruikers dat ook zouden willen. Nu ik bijna even terug een dichter ben is het
simpel er collega’s bij te halen die soortgelijke verlangens koesterden – Paul van
Ostaijen had al meer dan één bundel gepubliceerd toen hij zich wist te betichten
van </span>‘een oneerlikheid, die ik eerlikheid waande, en van buitenlyriese
hoge-borst-zetterij’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Uit dit citaat valt
alvast op te maken dat er interpunctie als komma’s en koppeltekens door de tand
des tijds is weggeknaagd.<o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-51789228910583088422023-10-20T12:44:00.000+02:002023-10-20T12:44:25.212+02:00Toverleven<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De onvolprezen televisiereeks
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tegenlicht </i>wijdde een aflevering aan ‘</span><a href="https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2023-2024/de-wegwerpmaatschappij.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de wegwerpmaatschappij’</span></a><span class="MsoHyperlink"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">,</span></span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> een deprimerend en zo onmiskenbaar reëel
fenomeen dat het een </span><a href="https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/wegwerpmaatschappij"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">lemma in het woordenboek</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> verwierf. Anders dan de titel liet
vermoeden was de teneur optimistisch. Kijkers maakten kennis met gedreven
medeburgers in ateliers en fabrieken waarin zogeheten afval een tweede leven begon.
Een lening met onbeperkt krediet.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Tegenover
wegwerpen staan repareren en hergebruiken. In het verlengde daarvan behandelde
de aflevering de mythe van de bewuste zelfvernietiging die aan producten
kleeft. Er bestaat zoiets als het </span><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Phoebus_cartel"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Phoebus-kartel</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> uit het begin van de twintigste eeuw, dat onder
meer Philips zou hebben gepermitteerd gloeilampen met beperkte levensduur op de
markt te brengen. Karel van het Reve trachtte </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/reve003gelo01_01/reve003gelo01_01_0004.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">in 1969 dat geloof op zijn beurt</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> te ontkrachten :<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Welhaast iedereen draagt enkele ‘historisch-materialistische’
uitspraken met zich mee: ‘Het kapitalistische systeem heeft de neiging bepaalde
uitvindingen tegen te houden als daardoor de winst in gevaar komt’, een mening
waarvan de populaire versie luidt: ‘Philips zou best een gloeilamp <i>kunnen </i>maken die niet kapot gaat, maar
Philips doet dat niet omdat daardoor de verkoop achteruit zou gaan’. In een
Russisch handboek vindt men deze gemeenplaats als volgt geformuleerd: ‘De
monopolies trachten de technische vooruitgang tegen te houden, zij kopen nieuwe
patenten op en begraven vele daarvan in hunne brandkasten’. </span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tegenlicht</i> werd de kartelrealiteit nochtans
nieuw leven ingeblazen, met aandacht voor een erg interessant initiatief in
Frankrijk. Het heet </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Halte à
l'obsolescence programmée</i><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Verdana","sans-serif"; font-size: 11.5pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">en spant rechtszaken aan tegen grote
jongens die onder de vlag van innovatie telkens nieuwe series lanceren
waaronder oude niet meer blijken te functioneren. Zo ging <a href="https://www.youtube.com/watch?v=sPRLMHwbKHw">zelfs Apple</a> bij de
rechter voor bijl.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ook blijken er in
Frankrijk, voor vijf soorten producten, keurmerken losgewrongen, waarop ‘de
mate van repareerbaarheid’ in een getal onder de tien staat uitgedrukt. Een
index, noemen ze dat met een fijne knipoog naar economische wijsgeerde.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De grootste ontroering
ervoer ik toen een betrekkelijk jonge Nederlands expert in </span>circulair winkelen
(in het jargon: manager duurzaamheid) de hoop uitsprak dat binnen een jaar of
twintig à dertig het woord ‘afval’ uit <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van
Dale </i>is verdwenen omdat alles een nieuwe grondstof bevat voor hergebruik.
Hij vatte die schrapping zelfs als zijn levensmissie op. Bij gebrek aan eigen
mening zou ik benieuwd zijn hoe hij Stella Bergsma’s jongste poëzie inschatte
waarin afvaldenken een rol speelt.<span></span></p><a name='more'></a> <o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Of stuk<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Bergsma bracht onlangs <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Meesterwerk
voor de prullenbak</i> (2023), een boek dat niet alleen in de titel, met een fancy
op het voorplat doorgestreept beginwoord, knipoogt naar de wegwerpmaatschappij.
Er zit in het binnenwerk ook een kartellijntje, waardoor je gedichten kunt <a href="https://www.nhnieuws.nl/nieuws/319008/stella-bergsma-ik-gebruik-feminisme-als-verdienmodel">uitscheuren
en dumpen</a>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Die zelfrelativering paart Bergsma aan hoogmoed. Op de
pagina waar uitgevers tegenwoordig een FSC-keurmerk zetten over het gebruikte
papier, publiceert zij een kek, rudimentair zelfportretje in stift. De suggestie
van verspilling had ze ook de kop in kunnen drukken door de bundel als e-book aan
te bieden. En natuurlijk kun je een uitgescheurd gedicht evengoed ophangen in
een vergulde lijst. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ze heeft haar bundel opgedeeld in een lange reeks gedichten
en een ‘Toegift (liedjes)’. Veronderstelt ze weerklank, waarna ze aan het slot
uit haar bol kan gaan met wat mogelijk vertaalde songs zijn voor haar <a href="http://www.einsteinbarbie.com/">band EinsteinBarbie</a>? Bekent ze zich
expliciet en triomfaal tot podiumpoëzie of zwakt ze pretentie juist af?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het geheel van teksten wordt voorafgegaan door een openingstelling,
ondertekend en gedateerd, en toch ook als poëzie ogend en klinkend, waarin
Stella Bergsma voorspelt wat er aanstaande is en wat ze daarvoor dus heeft
gedaan: <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">En als ik niets kon, was ik in ieder geval een dichter<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">hield ik mijn hoofd scheef in de hoop dat er iets
goeds uit rolde<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">reeg ik een zelfportret uit letters<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">als ik niets kon, was ik in ieder geval in jouw
gedachten<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">al maakte ik daar alles meestal vies<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">of stuk.</span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het openingsvoegwoord belooft een proces. Door het rollen in
de tweede regel zijn de letters, vóór als zodanig benoemd te worden, al kralen
geworden. De ketting ligt dus niet klaar en wordt gemaakt uit de beschikbare,
nabije onderdelen. Een vorm van recycling dus waarbij het resultaat niet
esthetisch perfect hoeft te zijn. Wanneer Bergsma verderop een eigen gedicht eindelijk
goed noemt, dan heeft ze medelijden met lezers die zich voordien ‘een weg
moeten banen tussen al die wegwerp’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Minst opvallend<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">In het gedicht ‘Kienholz voor kleuters’ wordt het centrale
beeld gevormd door een ‘boot lek vol bandenplakstickers / het leven hangt aan
elkaar maar ik loop / er zitten scharnieren in me’. Heel wat gedichten in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Meesterwerk voor de prullenbak</i> bekwamen
zich bovendien in het oppimpen, waarbij met het voorhandene verval wordt geretoucheerd.
Misschien gebeurt dat zelfs poëticaal:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Wonderwoorden<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Sterrenspetters<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Spikkelpracht<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Spatterzee<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Glitternacht<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Sprinkelsproeier<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Bubbellach<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Zeezoet<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Glitterdag<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Zomerschitter<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Zilverrag<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Glimgedachten<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Zeepzacht<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Loomlief<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Lentezweven<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Tuimeltinkels<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span lang="NL"><span style="font-size: x-small;">Toverleven.</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Een rare opmerking van mij, om dit ecologisch op te vatten. Maar
het slotwoord kan gelezen worden als ‘het overleven’. En het gedicht is
minstens dubbelzinnig, omdat het minuscule blinkmateriaal van buitenaf zelf
niet duurzaam hoeft te zijn. Maar het wordt tenminste gebruikt. Van wegwerpen
kan geen sprake zijn zolang Bergsma de dingen en de lichamen versiert en
optuigt. Een programmatische warboel die een loflied op het heden zingt.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Afgaand op de titel gaat slechts één gedicht direct over
afval:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: x-small;">Glasbak<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">Het was niet mijn bedoeling de haas te doden<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">zoals het niet zijn bedoeling was om te bijten<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">ik rolde het dier in een dikke deken<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">slikte het gif weg<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">droeg mijn minst opvallende muts met maar vijf
zwaailichten<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">een fopneus en een opplaksnor<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">en bracht al het bewijs naar de glasbak.</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">De haas lijkt op studentikoze wijze gedood met het gif dat
alcohol heet. Daartegen is de ik wel bestand. Die trekt verder alle aandacht
naar zich toe; de voor de gelegenheid te benutten glitter van de
buitenkantelijkheid zit ditmaal in carnavalsattributen. Of het door dat notoir drankovergoten
feest kwam of dat er een privépartijtje is geweest blijft ongewis, maar de ik
heeft in elk geval zoveel gezopen dat het bijpassende aantal flessen, zonder
haas, niet ongemaskerd voor hergebruik kan worden afgeleverd. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Pensioen<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Op haar conduitestaat heeft Stella Bergsma minstens één woord.
Haar <a href="https://neologismen.ivdnt.org/article/sletvrees">neologisme ‘sletvrees’</a>
haalde in 2014 <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i>. Ik betwijfel
of het zin heeft om uit dat woordenboek op termijn ‘afval’ te schrappen, zoals
de duurzaamheidsmanager ambieerde. Zelfs wanneer zich ooit het ongelooflijke
geluk zou aandienen van een wereld zonder, dan zou het nog leerzaam zijn om aan
de hand van verwante begrippen te achterhalen welke ellende eraan voorafging.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Maar over handhaven of verwijderen valt te discussiëren,
zoals Ewoud Sanders – naar aanleiding van een voor betrokkenen zo mogelijk nog
indringender kwestie – toonde in <a href="https://werkgroepcaraibischeletteren.nl/ik-ben-een-trotse-neger-met-een-hoofdletter/">zijn
boek</a> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Het n-woord.</i> Hij verkoos de conservatie
van het verworpene, om het begrip van de geschiedenis te vergemakkelijken. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ik kan me bovendien een derde variant voorstellen: een
update van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Het vergeetwoordenboek</i>, de
aflevering waarmee het tijdschrift <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Raster</i>
licht wierp op relatief recent verdwenen werkelijkheden. Dan zou ‘afval’ vanwege
zijn beginletter een prominent plaatsje krijgen in <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_ras001199201_01/_ras001199201_01_0095.php">een
verklarende lijst</a> waar vrij aan het eind ‘vuilnisbakkenschoonmaker’ een
welverdiend pensioen geniet.<o:p></o:p></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-1891620013921647672023-10-13T13:21:00.001+02:002023-10-13T16:51:27.446+02:00Ontwaakt, verworpenen<p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">In Bea <a href="https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/sarnami-hai">Vianens roman</a>
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sarnami, hai</i> (1969) viel me een
lidwoord op. Het komt tweemaal voor, vlak na elkaar, bij het achttienjarige personage
Radj. Dat hij nog ‘een werk’ moet zoeken en dat hij ‘een werk’ heeft gevonden.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Onnadenkend gewend ben ik dit substantief aan te treffen zonder
lidwoord. Wie buiten de arbeidsmarkt staat, zoekt en vindt ‘werk’. Dan is dat ‘een
baan’ of, zoals dat in België dikwijls heet, ‘een job’. Dat biedt enige vastigheid,
idealiter in loondienst. Vanuit die waarborg, of omdat ze gepensioneerd zijn, werpen
sommigen zich op zogeheten vrijwilligerswerk. Daar staat geen geld tegenover
dat Radj nodig heeft.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Wie inkomsten wenst kan ook iets tijdelijks doen. Het kortst
duurt naar mijn gevoel ‘een klus’. Zoals in het kinderspreekwoord <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Een heitje voor een karweitje</i>, waarvan
het voortbestaan niet aan de euro hoeft te kleven. Naar mijn gevoel nemen de
betaalde uren toe, en worden ze minder fysiek, bij ‘een opdracht’. Die strekt
zich uit van de privé- tot de publieke sector, en voedt kunstenaars tot en met consultants.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Consultants zijn wel tovenaars. Richard Sennett toonde in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De cultuur van het kapitalisme</i> hoe zij met
schaalvergrotende aanpassingen een bedrijf op zijn kop kunnen zetten door lage
functionarissen er als eersten uit te laten vliegen – vast blijkt los. En het
bedrijf draait er vaak stroever van, omdat deze mensen, als het ware op
klusniveau, kennis en ervaring hebben opgedaan die lastig in te huren zijn.
Ook liet de Amerikaanse socioloog zien dat zij een relatief smal netwerk
hebben, terwijl hun leidinggevenden door een informeel vangnet altijd wel weer
ergens aan de bak komen zonder zich te hoeven binden – het cliché van
kosmopolitisme. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Een tweede paradox. Losse opdrachten, gevoegd aan een
deadline, worden meestal achter elkaar vervuld. Maar het is helaas niet
uitzonderlijk dat sommige vaste klussen of baantjes dagelijks naast elkaar moeten
worden uitgevoerd om een bestaansminimum te garanderen. Geen wonder dat neoliberale
deelname gefundeerd is op de geloofsbrieven van flexibiliteit en creativiteit.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">De term ‘schijnzelfstandige’ laat ik maar even voor wat hij
is, om nog te kunnen verwijlen bij Vianens ‘een werk’. Ik vond het prachtig dat
te lezen, dacht even aan <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_rev002197601_01/_rev002197601_01_0062.php">Leopolds
‘een sneeuw’</a>, totdat ik besefte dat de omstandigheden zoals <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sarnami, hai</i> ze beschrijft onrooskleurig
zijn. Vast of tijdelijk werk, alles dient om te overleven. Weer dat
bestaansminimum, een begrip dat mensenrechten aanroept.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Fictionaliteitsprincipe<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Ongemakkelijk geworden snelde ik naar de digitale <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i>. Daar blijkt het lemma ‘werk’ zestien
betekenissen te genereren. Ik heb ze ademloos gelezen en meen dat een
woordenboekenmaker geen rust krijgt. Wat zal er bijvoorbeeld gebeuren met <i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">geschoold,
ongeschoold werk </span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">(‘waarvoor
je wel, resp. geen vakopleiding gevolgd hoeft te hebben’), ook wegens het
steeds impopulairdere vak van politicus?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Als heiden waren <i style="mso-bidi-font-style: normal;">de werken Gods</i> mij bekend, maar op mijn
oude dag leer ik dat<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> het werk des vlezes</i>
een ongelooflijk eufemisme is geweest. Ontroerend in die categorie dunkt me <i style="mso-bidi-font-style: normal;">het zwarte werk</i>, dat allicht met wat sublieme
huiver verwijst naar doodskisten omdat die zwartgelakt waren. </span>Uit Jos de
Muls <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Paniek in de polder</i> had ik nota
bene begrepen dat je in sommige culturen professionals kunt inhuren om bij het
graf van familieleden te huilen.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Volgens mij heet
dat laatste outsourcing, in dit geval van emoties. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i> herinnert eraan dat je ook lichaamsbeweging kunt
outsourcen. Hoe relaxed rept d</span>e eerste betekenis immers van <i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de
bal het werk laten doen</span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. En
de laatste betekenis doet aan outsourcing van precisie, aan het eind van een opsomming:
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">naam, geboortedatum, adres, telefoonnummer,
dat werk</i>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Vlak daarvoor
meende ik het onbepaalde lidwoord van Bea Vianen verklaard te zien. B</span>ij
de vijftiende betekenis van werk valt te lezen: ‘<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">SR baan, betrekking’. De afkorting in kapitalen slaat
op</span> Surinaams-Nederlands. Doordat Vianen ‘<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een werk’ tweemaal gebruikt in de directe rede, vergroot ze zowel de levendigheid als authenticiteit. En ik</span> ben nu toch wat geruster geworden voor Radj. </p><p class="MsoNormal">Bovendien is <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sarnami, hai</i> een roman,
die we stoelen op een fictionaliteitsprincipe. <o:p></o:p>Refererend aan de wereld daarbuiten passeerde onlangs echter
een woord dat mijn kennis op losse schroeven zette: ‘flexnomaden’. Het blijkt geen
pleonasme.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ik kwam ‘flexnomaden’ tegen in de <a href="https://www.dewitteraaf.be/artikel/uitgewoond-operatie-wooncooperatie/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">betrokken studie</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Uitgewoond.
Waarom het hoog tijd is voor een nieuwe woonpolitiek</i> (2022) van stadsgeograaf
Cody Hochstenbach. Hij doelt met dat woord op mensen die zo gewend zijn aan tijdelijke
huurcontracten, dat ze zich niet eens meer in hun buurt proberen te settelen. Hun
inkomen is te gering om iets vasts boven het hoofd te bemachtigen, al is het in
huur.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Door mijn periscoop
op Vianen kan ik Hochstenbachs begrip nu in verband brengen met een sport in de
arbeidsvervulling: jobhoppen. Meer dan ooit krijgt dat begrip iets luxueus dat vanuit
een select idee kosmopolitisch kan heten, terwijl flexnomaden allicht gedwongen
zijn klussen aan te nemen die niet steeds in de buurt liggen. En het werk van Radj
is nachtdienst op een ziekenhuis.<o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-13098368994482469202023-10-06T13:34:00.001+02:002023-10-06T13:34:56.716+02:00Met verschillende hardheid <p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het blijft
merkwaardig om het met jezelf oneens te raken. Recent </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/09/een-schoolvoorbeeld.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">blogde ik</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> dat het woord ‘veilig’ door grosgebruik alle
betekenis had verloren. In samenlevingen, bedoelde ik, waar geen totalitarisme
de dienst uitmaakt, geen alligators en pythons zonder bodycam over straat
paraderen en waar de kans op vulkaanuitbarstingen, orkanen en overstromingen
minimaal is. Maar deze week kwam het woord ‘veilig’ zo vaak voorbij in Tamar
van den Dops </span><a href="https://www.2doc.nl/documentaires/2023/10/mag-ik-je-aanraken.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">documentaire</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mag ik je
aanraken?</i> dat het ergens naar moet verwijzen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Van den Dop vroeg
Nederlandse collega-acteurs naar hun ervaringen met naaktscènes. Antwoorden
liepen uiteen en leken leeftijdsgebonden. De jongere en jongste generatie, van
wie ik velen maar half herkende en soms hun namen zelfs niet, gebruikten de term
‘veilig’ het frequentst. Bij hen duidde dat op een gevoel van controle op de
set, waarbij er door expliciete afspraken niets met hun lichaam kon gebeuren
dat ongewenst was. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Daarmee verandert
de set in een <i style="mso-bidi-font-style: normal;">safe space</i>. Ik had
verwacht deze term tegen te komen in de digitale <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i>, voor dit blogstukje geraadpleegd. Maar nee (wel de
enigma’s: </span>safe conduct, safedeposite, safe haven, safeloket<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">)! </span>Onder het lemma ‘ruimte’ vond ik
evenmin <i style="mso-bidi-font-style: normal;">veilige ruimte</i>. Dus moest het
woordenboek exclusief uitsluitsel geven onder ‘veilig’. En zo geschiedde.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Betekenisvelden<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Het woord krijgt zeven betekenissen, en bij twee ervan vond
ik iets nuttigs. Om te beginnen ‘<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">van
plaatsen zodanig dat iem. of iets tegen aantasting of gevaar verzekerd is’. Waarbij
de voorbeeldfrase staat:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">• een veilige omgeving<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span lang="NL" style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">waarin mensen zich op hun gemak
voelen, waarin ze niet het gevoel hebben voortdurend op hun hoede te moeten
zijn voor mogelijke bedreigingen</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De zevende
betekenis van het lemma luidt ‘er aanleiding toe gevend dat iem. zich
geaccepteerd en op zijn gemak voelt’. Met als voorbeeldfrase, bijna identiek, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">een veilige werkomgeving.<o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik wist me
betrapt! De door de acteurs beschreven situatie zou ik zelf namelijk benoemen
als ‘op zijn gemak zijn’. Maar het bezittelijk voornaamwoord onthult mogelijk al
dat mijn taal geslachtsgebonden is. Makkelijk praten als man – in onderhavig
geval gekleed, voor een ramenpartij, lui zittend aan een bureau! Het
tegenovergestelde van die acteurswens valt wel met behoud van idioom te duiden
met ‘ongemakkelijk’. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik gebruik dat
woord liever dan het synoniem ‘oncomfortabel’. Wanneer ik die voorkeur probeer te
verklaren, dan zit daar geen anglicismehuiver achter (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">uncomfortable</i>), wel vermeende vertrouwdheid met betekenisvelden.
Voor mij verwijst ‘(on)comfortabel’ naar materiële dingen, zoals kleding en
meubels. Toch luidt in <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i> de
derde betekenis, ‘</span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">figuurlijk</b>
op z’n gemak’. Met als voorbeeldfrase <i style="mso-bidi-font-style: normal;">zich
ergens niet zo comfortabel bij voelen </i>(‘zich ergens een beetje ongemakkelijk
bij voelen’). <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bij wijze van extra controle raadpleegde ik vervolgens
‘ongemakkelijk’. Daar stond de voorbeeldfrase <i style="mso-bidi-font-style: normal;">ergens een ongemakkelijk gevoel bij hebben, zich ergens ongemakkelijk
bij voelen </i>(‘zich er niet goed bij voelen, zich er opgelaten over voelen,
er niet door op zijn gemak zijn’). Ik zat vergeleken met ‘veilig’ kortom hoog
en droog in een eufemismegebied.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Parameters<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hoe is het dan nog
gesteld met mijn regelrechte allergie voor <i style="mso-bidi-font-style: normal;">comfortzone</i>?
Ik hoorde daar niet eens Engels in omdat de pretentie bij doorsneegebruikers
harder doorklinkt. Zij laten zich er althans op voorstaan hun <i style="mso-bidi-font-style: normal;">comfortzone</i> te hebben verlaten, een lef
dat bijvoorbeeld een record of kunstwerk dient.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Deze in oktober
2012 aan <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i> toegevoegde term (die
als extra betekenis ‘</span>elk van de gebieden met verschillende hardheid
waarin een matras verdeeld is<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">’
blijkt te hebben) herinner ik me niet bij de acteurs. Toch kent het woordenboek
aan <i style="mso-bidi-font-style: normal;">comfortzone</i> duiding toe die voor filmopnames
relevant lijkt: ‘</span>mentale ruimte waarbinnen iem. zich comfortabel en niet
bedreigd voelt, terrein waarop iem. thuis is<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">’. Andermaal bedreiging! Hieruit snap ik de klacht wel beter en mijn onbegrip
mogelijk ook. </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bedreiging heeft
meer gedaanten. Fysiek maar ook mentaal. De eerste optie lijkt niet van
toepassing. Acteurs werken omringd door collega’s en technici en apparatuur,
dus groot gevaar heerst er niet, al hebben ze in vrijscènes alleen hun huid als
schild (even kwetsbaar als tentoonstellingsbezoekers die ooit konden <a href="https://www.youtube.com/watch?v=2GD5PBK_Bto">plaatsnemen tegenover Marina
Abramov<span lang="NL-BE" style="mso-ansi-language: NL-BE;">ić</span></a> en haar
aankijken?). Bij de mentale variant van bedreiging sprak ik zelf altijd van
‘intimidatie’.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Door de
documentaire wordt duidelijk dat er meer parameters tegelijk werkzaam zijn –
waaraan acteurs, bijvoorbeeld aan het eind van een lange draaidag, zich dan
maar overgeven. Voor ouderen onder hen lijkt dat een nuchtere praktijk, voor
jongeren die het begrip ‘onveilig’ op zo’n moment wel geëigend vinden is dat
niet langer acceptabel.<span></span></span></p><a name='more'></a> <o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hinderpaal<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Fascinerend vind
ik dat die waterscheiding terugkomt bij een andere term:
intimiteitscoördinator. In november 2018 bij <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i> </span><a href="https://www.vandale.nl/wvdd-intimiteitscoordinator"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">gekozen tot Woord van de Dag</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> en toen prompt aan het woordenboek
toegevoegd. Jeroen Krabbé en Peter Faber, de twee rijpste acteurs die in<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Mag ik je aanraken?</i> aan bod komen, worden
boos en lacherig van deze functie. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Eerstgenoemde
schat zichzelf negenhonderd jaar oud en prijst (of idealiseert) ‘de jaren
zestig’ waarin een intimiteitscoördinator een burgerlijke hinderpaal zou zijn.
De tweede wil er heel precies aan herinnerd worden dat een </span>intimiteitscoach,
toegevoegd in augustus 2022, een andere functie behelst (‘hulpverlener die
mensen ondersteunt bij het (weer) intiem worden met anderen’).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Generaties jongere acteurs vinden het vanzelfsprekend dat er
op de set een <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">intimiteitscoördinator</span>
bestaat. Niet eens uit nog te vermeerderen ervaring maar om zeker te zijn geen
schade op te lopen, laat staan een trauma – de jongeren kijken zelfs gekwelder in
de camera dan hun oudere collega’s, die in hun werk een zekere dynamiek als
autonome kunstkracht bepleiten en die klachten over onveiligheid luxueus vinden.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Intentieprocessen<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">De jongeren hebben het steeds over macht, voortkomend uit
scheve verhoudingen die evengoed worden bestendigd door stilzwijgende toestemming.
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Consent</i> vertegenwoordigt dan een
beter stadium. Tot die tijd is ‘veiligheid’ een kwetsbaar type feit waarmee
geschermd kan worden en intentieprocessen gevoerd. Daarbij pingpongt macht zich
eventueel naar de benadeelde partij, wat de vermeende dader dan weer onveilig kan
stemmen en tot het <a href="https://www.rektoverso.be/artikel/je-mag-ook-niets-meer-zeggen">type
verzuchtingen</a> brengt als ‘je kunt tegenwoordig ook niets meer…’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Indrukwekkend was de getuigenis van Nora El Koussour die te
maken kreeg met een verbroken belofte door de regisseur en bovenal met
bespuwing uit eigen gemeenschap (waarvoor het woord ‘onveilig’ wel adequaat oogt).
Voor haar was de <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">intimiteitscoördinator</span>
een uitkomst geweest. Jongeren zijn zich ook bewuster van de digitale ruimte
die internet heet, waarin privébeelden eindeloos kunnen rouleren. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Is de functie dan een uiting van de tijdgeest? Een
tussenpositie nam mijn <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">bijna-leeftijdsgenoot
Monic Hendrickx in, die zowel voor- als nadelen zag aan ingetogenheid en stringente
afspraken. Ook viel me in argumenten en typeringen op dat ‘de jaren zeventig’
zowel symbool stonden voor experiment als voor morele deprivatie. Progressieve
vrouwen uit dat decennium hebben achteraf laten weten zich zelden gewaardeerd
te hebben gevoeld door hun geestverwanten ter geslachtelijke overzijde.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Daarnaast
verkeren, toen en nu, helaas heel wat mensen in de omstandigheid dat ze
dagelijks moeten overleven. Om onderdak en eten te bemachtigen, bijvoorbeeld,
tegenover steeds andere, contingente medeburgers. Voor hen beweegt een
intimiteitscoördinator zich door een parallel universum en zal het begrip
‘veiligheid’ pas echt lichamelijk zijn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Kwadratering<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Onderwijl confronteerde
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mag ik je aanraken?</i> me met twee
paradoxen. De eerste betreft zoiets als de </span><a href="https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_00955.php"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">aloude</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">suspension
of disbelief</i>, zij het nu organisatorisch bekrachtigd. De documentaire ging immers
over scènes die de indruk van complete overgave wekken, terwijl het vertoonde
gedrag van seconde tot seconde wenst te worden ingestudeerd. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bovendien had
Tamar van den Dop het schitterende idee om de gezichten van de acteurs in beeld
te brengen wanneer ze hun vrijscènes terugzien. Maar omdat zeker de
relativeringen bij veiligheid de nadruk legden op het nabootsende van deze
stiel, trad gaandeweg een kwadratering van hun visuele reacties op. Waren ze
zich bij het bekijken van hun scènes bewust van het feit dat ze in beeld waren
of mochten hun gelaatsuitdrukkingen oprecht heten?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Van den Dop vroeg
hoe dan ook steevast aan haar collega’s of ze na de beelden ‘nog oké’ waren. Ik
waande me onmiddellijk weer een kind. In de mysterieuze boekenkast van mijn
ouders, die zo strak was ingeladen dat er niets in of uit kon, stond de titel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ik ben o.k. Jij bent o.k.</i> van Thomas
Harris. Is dit dan werkelijk een anglicisme?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">All correct<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ooit vroeg men: ‘Gaat
het goed?’ of ‘Gaat alles goed?’. Iets later werd dat: ‘Voel je je oké?’ of ‘Is
alles oké?’. En sinds onbepaalde tijd is dat: ‘Ben je oké?’ Grappig vind ik dat
deze uitdrukking zowel naar consent vraagt als bezorgdheid uitspreekt over een
actueel welbevinden. Ik kon het niet laten om daar nog even <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i> over te raadplegen. Daar stond
een verrassend historisch exposé:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">O.K. werd gebruikt in de Democratic O.K. Club in de Verenigde
Staten (1840), waarin O.K. staat voor Old Kinderhook, het geboortedorp van de
Amerikaanse president Martin van Buren, die de club steunde voor een tweede
ambtstermijn. Werd later geïnterpreteerd als <i>all correct </i>[alles in orde]</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Voor mezelf heb ik besloten dat ik, ongeveer in de
prehistorie, het woordje ‘oké’, gespeld als <i style="mso-bidi-font-style: normal;">okay</i>,
heb leren kennen als tussenwerpsel. En zo gebruiken kinderen het woordje nog
altijd, zelfs nu wordt vermoed dat het Engels onder hen <a href="https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/10/02/kinderwoord-tienerwoord-van-het-jaar-nominaties-stemmen-ketnet-k/">aan
het betijen is omdat de hipheid te groot wordt</a>. Onderwijl kwam ‘oké’ ook
als adjectief op, om zeer recent, in april 2023, door <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Van Dale</i> te worden opgepikt:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: x-small;">• iets (niet)
oké vinden<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">iets (niet) goed, (niet) gepast e.d. vinden<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: x-small;">• de
medewerkers zijn oké, maar de manager deugt niet<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: x-small;">• ergens oké
mee zijn<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.45pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;"><span style="font-size: x-small;">het ermee eens zijn, het goedvinden</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">En daar is ook de kwalificatie ‘gepast’ weer. Ze kan nooit
ver weg zijn wanneer het over veiligheid gaat. Hopelijk verandert de situatie
in onze streken niet dusdanig, dat we erover moeten overleggen met alligators
en pythons.<o:p></o:p></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-53163850986739382162023-09-29T13:49:00.002+02:002023-10-02T15:21:34.755+02:00Het niet-bestendige accepteren<p> </p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><a href="https://valiz.nl/">Uitgeverij Valiz</a> viert haar
twintigjarige bestaan met <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Future book(s)
/ Toekomstboek(en)</i>, een uitgave die zoals de titel belooft tweetalig is
maar bovenal Engels toont. Conform de verhoudingen in de communicatiewereld? Volgens
mij hebben Nederlandstalige auteurs ook rechtstreeks bijgedragen in het Engels.
Voor sporadische dubbelteksten tekent ‘KennisTranslations’. Ik vermoed dat schrijver-curator-fotograaf
<a href="https://annoshurbanke.com/">Annosh Urbanke</a> wel wil weten wat dat
behelst. Haar bijdrage breekt in het Engels aan het slot abrupt af en eindigt
in het Nederlands zo: ‘Dat zou ultiem zijn!’<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Doordat dit bijna vijfhonderd pagina’s tellende boek grillig
oogt, door maar liefst tien vormgevers in eigen katernen, terwijl het
slotdeel met index, biografieën en fondsoverzicht een meticuleuze aanblik biedt,
moet ik <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Future book(s) / Toekomstboek(en)</i>
misschien een feestelijke chaos noemen. Dat geeft me meteen een excuus in te
zoomen op slechts één bijdrage. Die is wel in twee talen te lezen, maar ook van
de Nederlandse versie luidt de titel ‘Who Gets to Play in this Play?’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Zo’n vraag geeft iets prijs van wat <a href="https://be.linkedin.com/in/hicham-khalidi-39316b7">Hicham Khalidi</a>,
directeur van de Jan van Eyck Academie in Maastricht, met zijn bijdrage beoogt.
Er mag antwoord komen, en daarvoor gebruikt Khalidi de briefvorm.
Bestemmelingen zijn de ‘ontwerp- en uitgeverswereld’. Grappig als
aanspreekvorm, vind ik, en begrijpelijk door de achterliggende anekdote. Khalidi
leidde eind 2022 voor de Stichting <a href="https://debestverzorgdeboeken.nl/nl/">De Best Verzorgde Boeken</a> (DBVB)
een panel over inclusiviteit in die branche. Een heikel onderwerp, waarvoor hij
naar het Amsterdamse Stedelijk Museum was getogen.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Losgezonge</b><b>n</b><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Geen idee of Khalidi als panelvoorzitter actief deel heeft
genomen aan het debat of, zoals zijn brief voorspiegelt, aan het publiek vragen
heeft gesteld. Zijn stellingnames zijn in elk geval helder: <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="font-size: 10pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘De jonge ontwerpers, makers en uitgevers met een diverse
achtergrond die uitgenodigd zijn aan de paneltafel, voelen zich niet
vertegenwoordigd in een systeem dat voornamelijk vertrekt vanuit een
genormeerde en dominante esthetiek. Het is een systeem waarin esthetiek en
ethiek losgezongen zijn van elkaar, want volgens velen in de kunst- en
ontwerpwereld, waaronder u, valt over kwaliteit niet te twisten, kwaliteit is
een universeel iets.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: 10pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Niemand zal hiervan uit zijn of haar stoel vallen. De afspiegelingskwestie
speelt al jaren, en kan niet genoeg aangekaart worden. Met die mening bedrijf
ik in Khalidi’s blootleggende denken een ‘politiek van onschuld’, die
pretendeert alles in het snotje te hebben en zelf geen poot uitsteekt. Dat de maatschappij
bonter is samengesteld dan (kunst)gremia is nochtans een feit. De <a href="https://www.stedelijk.nl/nl/tentoonstellingen/de-best-verzorgde-boeken-2022">rij
met jurynamen</a> voor de Best Verzorgde Boeken klinkt inderdaad behoorlijk
laaglands, terwijl de studentenjury voor de editie van 2022 internationaler toeschijnt.
Dat laatste hoeft overigens niet te verbazen, vanwege het Erasmus-statuut.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Minder goed volg ik Khalidi’s scheiding tussen ethiek en
esthetiek. Ik wist niet eens dat ze mogelijk was! Bovendien giet hij haar in
een wij-zij-vorm. Of zou hij dat ‘waaronder u’ bedoeld hebben om reacties af te
dwingen? Khalidi gaat dan de confrontatie aan, wat zonder meer te prijzen valt
in een samenleving die op zalvende wijze nog altijd zegt te streven naar ‘de
dialoog’ en gelijkgezinden in hun bubbeltjes laat.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bij een industrieel en kapitalistisch thema als
inclusiviteit demonstreert Khalidi’s ‘u’ een generalisatie waarmee dit debat naar
de vaantjes wordt geholpen. Helemaal omdat hij aan het begin van zijn brief meldt
dat er bij inclusiviteit niet wordt geluisterd want ‘privileges verhinderen
dat’ (de personen uit zijn aanhef die hij ‘adresseert’ vertonen louter groepskenmerken).
En omdat hij aan het eind meldt dat de niet-vertegenwoordigden worden
‘gediscrimineerd’. Die beperkte universele invulling van kwaliteit door
uitsluiting verklaart Khalidi dan zo:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘Het is het resultaat van dertig jaar neoliberaal en
conservatief politiek beleid in Nederland en daarbuiten en wordt tevens gevoed
door noties van universele waarden en normen en daarmee van kwaliteit. Het is
de symboliek van de uil van Minerva, zullen we maar zeggen, die voornamelijk
van racistisch rechts komt, en in directe lijn staat met een vooral
wit-superieure notie van kwaliteit en daardoor alles wat anders is uitsluit.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Ook deze redenatie is overbekend, net als de <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2019/03/21/orerend-won-hij-ook-in-zendtijd-a3954079" target="_blank">sneer naar Thierry Baudet</a>, maar ik vrees dat ze niet eens strategisch valt te verdedigen.
Uit de lucht gegrepen was dan ook Khalidi’s toeschrijvende stelling over
onbetwistbare kwaliteit, die universeel zou zijn. Decennia geleden, toen
neoliberalisme nog moest beginnen te infecteren, bewees Pierre Bourdieu het
tegendeel. Sindsdien stelt elk tekstje over ‘de canon’, of het nu digitaal is of
stamt uit een twaalfdelige encyclopedie, betrekkelijkheid en tijdsgebondenheid
en betwisting in het vooruitzicht. Op Facebook geschiedt dat waarschijnlijk zo’n
beetje <i style="mso-bidi-font-style: normal;">real time</i>.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Westerse hegemonie<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Het heeft iets van een grap dat Khalidi de diagnose van een
universele kwaliteit stelt. Bourdieu brak met zijn ideeën de gevestigde orde en
het is geen geheim dat hij van eenvoudige afkomst was. Het canonbegrip dat we
nu kennen, is dan veeleer links en academies zetten hun beste beentje voor om curricula
te ‘dekoloniseren’. Ook in verband met de Best Verzorgde Boeken is Khalidi’s
verwijt bizar. Welwillende lezers worden immers overspoeld met berichten over prijsauteurs,
longlists en shortlists – allemaal fenomenen die kwaliteit suggereren. De
titels die bij de Best Verzorgde Boeken in de aandacht komen, stammen veeleer
uit wat dan zo tergend de marge heet.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Waar haalt Khalidi zijn misleiding van een gefixeerde
kwaliteit vandaan? Wellicht benadrukte Bourdieu voor hem onvoldoende dat het
kwaliteitsoordeel leed onder ‘het dominante karakter van de westerse hegemonie’.
Maar ook zonder die geografische nuance luidt de consensus: kwaliteit is geen
statisch begrip want wordt telkens toegekend. In mijn literatuurstiel lijkt <a href="https://literairecanon.be/nl/over/doel">de KANTL</a> zelfs haar bestaansrecht
annex visibiliteit te ontlenen door vijfjaarlijks ‘de canon’ te herzien en bij die
dynamiek pontificaal één plaats open te houden voor de notoire ‘blinde vlek’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Wanneer Khalidi vervolgens de reden van zijn klacht
toelicht, legt hij nota bene de vinger op die toekenning: ‘Wie bepaalt
kwaliteit? Wie zijn de zogenaamde poortwachters? Het probleem van normering
gaat over wie de norm bepaalt. Normering is een systeem van machtsrelaties.’
Daarmee zou hij zijn probleem historisch kunnen kaderen. Er is door de eeuwen
heen altijd een strijd gaande geweest, ook over ethiek trouwens. Het principe
van vadermoord bestaat evengoed in kunst. En sinds internet overal aanwezig is,
luidt de klacht dat onbevoegden poortwachter spelen. Wordt die strijd tussen
poëtica’s nu voortgezet met andere middelen, omdat Khalidi er een etnisch
aspect in ontwaart?<span></span></p><a name='more'></a> <o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Narratieven<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Interessant in verband met boekvormgeving vind ik dat Khalidi
kwaliteit polemisch toetst aan ontwerp, concept, materiaal, de druktechniek. Over
die facetten valt evenzeer te twisten, maar hoe dan ook geschiedt dat dicht bij
a<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">mbachtelijkheid. Bij arbeiders en
kleine zelfstandigen, die misschien wit zijn maar die niet bijster goed worden betaald,
laat staan dat ze tuk zijn op machtsontplooiing zoals Khalidi die voorstelt. Het
raadsel voor mij is hoe uit een papiersoort of een bindwijze een links of
rechts standpunt valt af te leiden, of de etnische afkomst van de dienstdoende ambachtspersoon.
Esthetiek en ethiek zijn daar toch versmolten?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zoekend naar
analogie interesseert mij dit ook uit eigenbelang. Aan hogeschoolstudenten</span><a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/niet-op-grammatica-geredacteerd/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> moet ik soms saaie, onwrikbare dt-regels
uitleggen</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Wanneer ik hun
taalfoutjes zou negeren, liet ik hen veeleer stikken. Zo ervaar ik dat althans,
zonder bij die techniciteit het gevoel te krijgen dat ik mijn witte privileges
uitbuit. Ik zou mijn boekje pas te buiten gaan door aan die adolescenten uitsluitend
theorieteksten voor te schotelen uit één uniforme ideologie. En ethische
vooronderstellingen bij esthetische keuzes onbenoemd te laten.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Daarmee beweer ik
niet immuun te zijn voor ‘de blinde vlek’. Wel dat Khalidi zich beweegt op een
domein waar het ontegenzeggelijke probleem niet zit. In zekere zin weet hij het
antwoord op zijn titelvraag </span>Who Gets to Play in this Play? <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Hij is zo eerlijk te bekennen er geen
directe oplossing voor te weten. Toch bepleit Khalidi een richting: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘inclusie van andere narratieven en verhalen; niet-moderne,
archaïsche, indigene en neuro- en genderdiverse geschiedenissen en verhalen die
niet vastbesloten zitten in een beeld, geschrift of object van “extraverte
suprematie” (<a href="https://www.middleeasteye.net/discover/shy-radicals-hamja-ahsan-world-our-corner">Hamja
Ahsan</a>), maar pluraal van aard zijn. Die in plaats van het orale en
vluchtige te conserveren, het niet-bestendige accepteren’.</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Dit is taal een directeur onwaardig en lijkt veeleer
copy-paste. Niet uiteraard dat zijn richting geen nauwkeurige ontvangst waard
zou zijn, maar hoe uit zich dit in de vormgeving van boeken? Ook ben ik
benieuwd hoe Khalidi kan menen dat dit bestaande voorkeuren vervangt in plaats
van aanvult. Want dat is wat hij aan witte suprematici insinueert door Toni
Morrison aan te halen: ‘U moet plaats maken’. Dit citaat kwam ik onlangs ook
tegen in<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Dit is de canon. Dekoloniseer
jouw boekenkast met deze 50 boeken </i>van Joan Anim-Addo, Deirdre Osborne en
Kadija Sesay. Maar Google laat me in de steek – waar heeft Morrison dat gezegd?
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Verwarring<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">In <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Future book(s) /
Toekomstboek(en)</i> staat onder Khalidi’s open brief dat deze ‘een bewerking’
is van <a href="https://www.rektoverso.be/artikel/beste-nederlandse-ontwerp-en-uitgeverswereld">iets
wat hij eerder publiceerde</a>. Zo’n formulering voert me terug naar de blauwe
maandag dat ik wetenschapper was en collega’s zulke frases hanteerden om onder
de publicatiedruk uit te raken. En verdomd, ook hier blijkt een auteur te
kunnen bogen op twee teksten die nagenoeg identiek zijn. Los van opmaakkwesties
lijken drie details veranderd, met elk hun charme.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bij de laatste verandering zag ik Khalidi bijvoorbeeld van
gedaante veranderen: <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-indent: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">Ik voelde verwarring en ik begrijp ze > Ik voelde
verwarring en ik begrijp dat</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In de
oorspronkelijke zin hoor ik </span><a href="https://www.vlaanderen.be/team-taaladvies/taaladviezen/ze-haar"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een Vlaming</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, in de gereviseerde zin hoor ik een politicus. In
de brief noemt Khalidi zichzelf uiteindelijk </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2015/07/koppelteken-identiteit.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">‘hyphenated</span></a>'<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, een identiteit die voor mijn generatie aan het
postmodernisme is verbonden. Maar Khalidi is ‘Nederlands-Marokkaans’, terwijl
ik me niet voor ‘Vlaams-Nederlands’ zou durven uitgeven.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Met dat laatste
werkwoord kan ik, een beetje flauw, terug naar mijn eigen stiel</span>. De Jan
van Eyck Academie, waar Khalidi de scepter zwaait en waar beeldende kunst <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2023/09/27/75-jaar-jan-van-eyck-academie-van-katholieke-prenten-naar-experimentele-videokunst-a4175613">naar
institutionele hoogten wordt getrokken</a>, is ook voor literatuur een toonbeeld
van consecratie. Dat heb ik althans begrepen uit dankwoorden in proza- en
non-fictieboeken en uit verantwoordingen bij dichtbundels. Vele collega’s hebben
daar in Maastricht al hun koffers neergezet om <a href="https://www.janvaneyck.nl/residency/writer-in-residency?lang=nl">‘in
residentie’</a> te zijn. Een passend begin? Ondertussen hoop ik dat uitgeverij Valiz
nog minstens twintig jaar vooruit kan.<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-86469160210974639202023-09-22T13:48:00.003+02:002023-09-23T14:06:46.049+02:00Met veel aandacht voor immersie<p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Welke universiteit willen wij?</span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> Zo heette ongeveer vijftien jaar geleden <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_str010200701_01/_str010200701_01_0065.php">een
actie</a> voor zelfkritiek. Ze schoot me te binnen toen afgelopen week KUL-rector
Luc Sels <a href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20230919_96255578">een
opiniestuk</a> afstak waarin hij allerlei pleidooien hield zonder het achterliggende
model te benoemen. Toevallig was de man net in mijn blikveld geraakt bij <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/09/even-geduld-a-u-b/">een naweging van
het Standaardnederlands</a> dat onderwijs<i style="mso-bidi-font-style: normal;">expert</i>
Dirk Van Damme aanbeval in een bundel – waarvoor Sels de uitleiding had
verzorgd.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Sels wil onder
meer een coulantere houding tegenover buitenlandse superwetenschappers-docenten
die een andere moedertaal hebben. Hun Nederlands hoeft van hem niet te voldoen
aan de tot twee cijfers achter de komma vastgelegde niveaus die op de universiteit
gelden, terwijl anderstalige opleidingen tegelijk de markt mogen vergroten.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dat standpunt gaf
uiteraard meteen gedoe over Engels als stroopsmeerder over het denken ten koste
van het kleine maar dappere Vlaanderen dat moedig stand moet houden. Onvermijdelijk
was de <a href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20230919_97436287">reactie van de
N-VA onderwijsminister</a> dat ‘de slinger dreigde door te slaan’. Daarbij
vermoed ik dat Sels’ titel (zelfbedacht of door een redacteur toegevoegd) aan
uitlokking deed: ‘Identair denken remt onze internationale uitstraling’.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Als oude Nederlandse
inwijkeling weet ik inmiddels dat het <i style="mso-bidi-font-style: normal;">verstandig</i>
is voorbij te gaan aan zulke gevoelige debatten, wat niet verhindert om,
teneinde dat achterliggende model op te sporen, het tweede deel van die titel
te proeven. En tja, bij ‘internationale uitstraling’ ga ik over mijn nek. Zoals
Sels in zijn nog geen duizend woorden tellende betoog wel meer aan de lezende
mensheid schonk dat me deed sidderen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Allereerst als
vader. Ik wil helemaal geen universiteit die mijn dochters zou opvoeden als
excellente mensen om de concurrentiepositie van het dienstdoende geboorteland in
de bloemetjes te zetten. Als ‘meerwaarde’? Dan kunnen ze beter bijvoorbeeld loodgieter
worden, wat ik sowieso aanmoedig. Daarna protesteer ik als burger. Waarom
positioneert Sels zich in de ‘kennissector’? Wat we weten – empirische ervaring
gecombineerd met theorie – komt toch van iedereen? Elke persoon binnen de grenzen
moet van hem dan weer wel bijdragen aan ‘ons bbp’. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ten slotte heeft
de maniak in mij moeite met Sels’ taal. Dappere Vlamingen hoeven niet bang te zijn
dat hij met Engels het paard van Troje binnenhaalt. Het dier staat er immers al.
Sels </span>getuigt daar ook van. Hij stelt voortdurend een ‘deal’ voor én zet
dat woord opzichtig tussen aanhalingstekens. Aldus ademt het zelfkritiek. Hier
bijvoorbeeld: <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘Er is natuurlijk meer te bespreken in zo’n “deal”. Zo zou ik
resoluut voor een beleid gaan dat alle studenten een reële kans op buitenlandse
ervaring garandeert, met veel aandacht voor immersie in de taal en de cultuur
van het gastland.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Dat Sels
ondertussen ‘gaat voor’ en, conform de taaluniversitaire geplogenheid, ‘<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Language_immersion">immersie</a>’ voorstelt
suggereert dat hij zelf al ondergedompeld is. En excellent? Door de term ‘gastland’
valt bovendien op dat hij Vlaanderen steevast als ‘regio’ betitelt. Het zou me
benieuwen of Sels er voor zijn academici de ‘inspanningsverplichting’ bij het Nederlands,
op een ander overeen te komen niveau, evenzeer wil <a href="https://bartsomers.be/nieuws/het-vlaams-parlement-keurt-hervorming-inburgeringsbeleid-goed/?lid=6887">omzetten
tot de ‘resultaatsverbintenis’</a> waaraan andere nieuwkomers worden
onderworpen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Binnen en buiten
de universiteit blijft de duizenddollar-vraag of mensen elkaar begrijpen als ze
spreken, luisteren, schrijven en lezen. Toevallig viel deze week ook het nieuwe
nummer van <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Witte Raaf </i>binnen, waar
doorschemerde dat kunstenaars daarbij een status aparte te hebben. De culturele
bagage van Joseph Beuys stoelde op </span>fanaat lezen en hij betoonde zich aldus
‘<a href="https://www.dewitteraaf.be/artikel/on-friendship-collateral-damage-iv-how-to-explain-hare-hunting-to-a-dead-german-artist/">een
warhoofd, daarover is geen twijfel mogelijk</a>’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Zo mogelijk nog gedecideerder is Carel Blotkamp wanneer <a href="https://www.dewitteraaf.be/artikel/ik-sta-helemaal-alleen-theo-van-doesburg-1883-1931/">hij
Theo van Doesburgs niet-aflatende kennisdrang evalueert</a>: ‘Hij begrijpt zijn
lectuur weleens verkeerd, maar dat zie je vaker in teksten van kunstenaars. Het
gaat erom wat die lectuur in hun werk en hun denken heeft teweeggebracht. In de
geschiedenis van de avant-garde verdient het concept ‘vruchtbaar misverstand’ een
serieuze plaats.’<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De passage trof me.
Niet eens zozeer omdat ik zelf soms als avant-gardist wordt beschouwd, als wel
in verband met recente ideeën over taal. Snel ingeburgerd raakte <a href="https://neerlandistiek.nl/2023/02/niet-op-grammatica-geredacteerd/">de wat
koloniaal neerbuigende overtuiging</a> dat fouten juist creatief zijn en een
verrijking. Mijn eigen warhoofd wenst dit niet te verwarren met
serendipiteit.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik weet het niet,
ik moest denken aan een vroeg gedicht van Osip Mandelstam. Hij schreef het vlak
voor de Eerste Wereldoorlog en dus ook voor de Russische revolutie. Bij
herlezing weet ik het nog minder: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><b><span style="font-size: x-small;">Amerikaans meisje<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">Een Amerikaans meisje van twintig<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">moet eens op reis naar Egypte,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">zij negeert de waarschuwing van de Titanic<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">die slaapt op een bodem, donkerder dan een crypt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">In Amerika zingen de sirenes<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">en de schoorstenen van rode wolkenkrabbers<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">kussen met beroete lippen<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">koude wolken.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">In het Louvre staat de dochter van de oceaan,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">rank als een populier.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">Om marmer tot suikerpoeder fijn te trappen<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">snelt zij als een eekhoorn de acropolis op.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">Zonder een woord te begrijpen<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">leest zij in haar treincoupé Faust<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">en met een zucht vraagt zij zich af waarom<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 35.4pt;"><span style="font-size: x-small;">Lodewijk niet meer koning is.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-indent: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">(vert. Kees Verheul)</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-82995809766231092232023-09-13T09:03:00.002+02:002023-09-13T09:56:35.384+02:00Een schoolvoorbeeld<p> </p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In </span>een <a href="https://www.oneworld.nl/klimaat/maryam-hassouni-naieve-xr-strategie-werkt-alleen-voor-witte-activisten/">opiniestuk</a>
stelt acteur en schrijver Maryam Hassouni principiële vragen bij de als
radicaal te boek staande klimaatbeweging Extinction Rebellion, ook wel: XR.
Daarbij voelt Hassouni aangenaam direct aan. Ze gehoorzaamt niet aan de dwaze
ongeschreven wet dat <a href="https://www.youtube.com/watch?v=pgDwV_7wTM8">links
links</a> niet mag wegen of waarbij kritische woorden over collega’s <i>not done</i>
zijn.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hassouni’s bezwaren zijn tweeledig. Allereerst vindt ze de
doelen van XR (ik neem die afkorting als een kledingmaat maar over) te smal.
Wellicht drukt het woord ‘provinciaal’ haar indruk adequater uit. De
bekommernis van activisten ligt volgens haar dichtbij, terwijl <a href="https://www.vandale.nl/taal-in-2015-de-taal-in-2015-van-piet-paulusma">klimaatvluchtelingen</a>
tonen dat er waarlijk een globaal probleem is – universeel, vanwege ongelijkheid:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘De eurocentrische blik van waaruit XR naar de wereld kijkt
is té beperkt en gaat vooral over witte mensen uit de middenklasse die protesteren
tegen iets wat al lang gebeurt. (…) Opvangen van klimaatvluchtelingen zou dé
grondpijler van XR moeten zijn. Niet slechts de zorgen over de toekomst van
ónze kinderen.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">Het tweede bezwaar van Maryam Hassouni betreft de truttige
zelfverheerlijking van Nederlandse activisten. Of ze nu naïef of stompzinnig
zijn, ze laten zich naar haar smaak te Instagrammatisch arresteren bij
betogingen. Een vorm van luxe, meent ze, die iets verraadt over hun huidskleur.
Wie niet wit is, kan zich zulke heroïek niet permitteren. De
arrestatiestrategie zou geen toegang bieden aan ‘gemarginaliseerde groepen’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Hassouni’s bezwaren hangen duidelijk samen en zijn een
pleidooi voor wat dan wel dekoloniseren heet. Instemmend vertaalt ze een
statement van een Britse XR-afdeling die tot inkeer is gekomen: ‘We erkennen
nu dat onze tactiek van arrestatie het makkelijker heeft gemaakt voor mensen
met privileges om mee te doen en dat ons gedrag en onze houding het systeem van
witte suprematie hebben gevoed.’<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">In het opiniestuk fungeren twee van Hassouni’s collega’s uit
de theaterbranche als kop van Jut. In verband met haar provincialistische
bezwaar vonnist ze Sieger Sloot die bij een betoging afwezig was wegens
wintervakantie en zich verdedigde daarbij een elektrische auto te hebben ingezet.
Maar Hassouni pareert dat voor dat ding kobalt nodig is:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘Voor een paar dollar per dag werken Congolese kinderen in
mensonterende omstandigheden in levensgevaarlijke en vervuilende mijnen, zodat
wij hier in peperdure auto’s ons geweten kunnen sussen. Dat is een
schoolvoorbeeld van neokolonialisme, een systeem dat gebouwd is op
onderdrukking en uitbuiting.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal">En in verband met het zelfverheerlijkingsbezwaar bij
arrestaties richt Hassouni haar pijlen op Carice van Houten, even komisch als
vilein ‘ervaringsdeskundige’ genoemd. Deze actrice vond het zelfs een
ontspannende ervaring waarbij ze zich ‘heel veilig’ had gevoeld. Toch <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">zou </span>Hassouni<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> als anglist </span>kunnen weten dat het woord
‘veilig’, of <i style="mso-bidi-font-style: normal;">safe</i> dus, helemaal niets
meer betekent.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Diakritisch<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal">Dat Hassouni anglist is, weet ik door haar boek<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="mso-ansi-language: NL;"> <span lang="NL">Wat de fak</span></span></i><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> (2022). Ik had me voorgenomen er niet over te schrijven, wegens totale
ongeschiktheid als man, wit, hetero, kunstwereldgerelateerd, enz. Haar
opiniestuk brengt me er nu naar terug. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Voor mij
sensationeel en inzichtelijk was namelijk een tekstvergelijkingspassage waarin </span>Hassouni
liet zien hoe een bericht van haar subtiel was herschreven in een
onderzoeksdossier door toevoeging van diakritische tekens, die moesten doen
uitschijnen dat ze een hysterica was. Daarom verbazen me de accentjes nu bij de
‘té beperkt(e)’ blik, ‘dé grondpijler’ en ‘ónze kinderen’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Voor mij verlenen die dingen Hassouni overigens niet de aura
van hysterica, hooguit suggereren ze dat ze overtuigd is van haar gelijk. (Wel
ergerde <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wat de fak</i> me omdat <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de uitgever zich half van haar
distantieerde door een ‘disclaimer’ in te voegen: ‘<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wat de fak</i> bevat uitsluitend het eigen, persoonlijke relaas van de
auteur. Met dit boek beoogt zij misstanden binnen de film- en
televisie-industrie en de onderzoeksmethoden hiernaar binnen de eigen gelederen
aan de kaak te stellen.’)</span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Als inwijkeling heb ik ook niet meegekeken met Hassouni’s al
tamelijk lange loopbaan. Voor het eerst zag ik haar spelen in <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de film <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Meskina</i>
(2021), waarvan we met het hele gezin genoten hadden als broodnodige multiculturele
variant op <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Alles is liefde</i> maar die
blijkbaar wegens stereotypie magere recensies had gekregen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Daar staat
tegenover dat </span>Hassouni’s<span style="mso-ansi-language: NL;"> <span lang="NL">redenaties in het opiniestuk me bekend voorkomen. Ze gebruikt een
register waarin, vrees ik, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">safe</i> nog
een springlevende rol heeft. Mijn citaten verstrekten al een paar van die
geurwoorden.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Ik beperk me nu
tot ‘eurocentrisme’. </span>Hassouni’s punt daarover is evident en wat mij
betreft relevant. Het klimaat gaat iedereen aan en treft al mensenmassa’s die elders
op aarde hun heil trachten te vinden. Dat het klimaat rechtstreeks in verband
staat met ongelijkheid valt evenmin te ontkennen. De vraag is alleen of je dat
kunt samenballen onder ‘eurocentrisme’. Dat woord gaat voor mij althans minder
over een kennisperspectief (dat bij te spijkeren is) dan over een evaluatie
(dat Europa qua cultuur en wetenschap superieur zou zijn). <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Aldus lijkt <a href="https://wnl.tv/2018/03/17/blijf-erbij-beschaving-superieur-is-aan-islamitische/">me
iemand als Frits Bolkestein</a> een eurocentrist, of <a href="https://ans-online.nl/opinie/interview/thierry/">Thierry Baudet</a>, maar
Nederlandse XR-activisten?<span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Middenklasse<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Afgelopen weekend
bezocht ik, onder een brandende zon tussen de herfstbladeren, het graf van
iemand die zich altijd inspande voor ‘het klimaat’. Ik zie de kalendertjes nog
hangen van pakweg Greenpeace, Novib, IKV, Amnesty, Memisa, Natuurpunt,… Of het
nu flora of fauna betrof, hij wist er alles over te vertellen, tot gekwordens
toe. Hij is er alweer even niet meer en heeft taalideologische metamorfoses dus
niet meegekregen, maar ik vermoed dat hij verbluft zou zijn geweest door </span>Hassouni’s
verdict van ‘eurocentrisme’ bij ‘witte mensen uit de middenklasse’.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Als eerste van een krap bemiddelde familie ging de
betreurde, net als Maryam Hassouni, aan de universiteit studeren. Terwijl zij Engelse
taal- en letterkunde koos, zat hij zo’n drie decennia tevoren bij Economie. Toen
was die academische titel een garantie voor een baan. Zo kon hij inderdaad
opstijgen tot ‘de middenklasse’. Wel trachtte hij in zijn werk zijn engagement te
benutten – niet zozeer tegen mensen of fenomenen, maar vóór achtergestelden.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Allicht zal hij daarbij ‘blinde vlekken’ gehad hebben, zoals
dat tegenwoordig zo zelfvoldaan heet, maar wie heeft die niet? <i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Wat
de fak</span></i><span lang="NL"> </span>voedt <a href="https://www.groene.nl/artikel/de-zaak-buijs">Laurens Buijs’ insinuatie</a>
dat de UvA, waar Hassouni studeerde, een exclusief links bolwerk zou zijn. Ze
eigent zich<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> autoriteiten toe uit één
ideologische hoek: Cixous, Butler, Spivak, Foucault en ook Derrida (onmogelijk
uiteraard, met </span>Hassouni’s<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">
beroep op de absolute waarheid, dat eeuwige noodlot in zijn ideeën). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal">Bovendien viel met de betreurde te praten over blinde
vlekken. Het doel was immers verbreding of, godbewaarme, verbinding. En dat is
tragischerwijs precies wat er niet gebeurt bij Hassouni. Haar tekst, waarin
heel wat terechte bedenkingen staan, zal in laatste instantie zorgen voor
verdeeldheid. Dat denk ik althans, en heb daar twee redenen voor.<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Allereerst voert </span>Hassouni<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> intentieprocessen. Ze weet blijkbaar
waarom witte activisten zich bij XR hebben aangesloten en waarom ze doen wat ze
doen. Onder hun daden onthult zij hun verborgen agenda. Daarnaast hanteert ze
het instrument van de veralgemenisering. Niemand kan in haar tekst zichzelf
vertegenwoordigen, want is boven alles lid van een groep die, natuurlijk,
bedoelingen en belangen verdedigt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Practical joke<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Nu even een
dubbele rittberger om eer te bewijzen aan wie eer toekomt. Ik zou wensen dat er
meer Maryam Hassouni’s op de wereld waren. Confronterend, kwetsbaar en desnoods
onredelijk. Het is makkelijk om vanachter een bureau te murmelen over nuances.
En zoals <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wat de fak </i>aansprak door de
hoop en durf, en door compromissen iets voor treurige volwassenen te achten, zo
raakt het XR-opiniestuk me in zijn hamvraag <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wat
te doen?</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Die vraag moet
gekoppeld worden aan een belangrijk voornemen: geen onnodige brokken maken. Wat
dat aangaat vind ik BIJ1 instructief. De partij waarmee je het ‘in principe’
alleen maar eens kunt zijn én de partij waarvan de leden vechtend over straat rollen.
Toen ik onlangs de terugtreding van Sylvana Simons </span><a href="https://neerlandistiek.nl/2023/09/een-abolitionistische-politiek/"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">toetste aan de partijbeginselen</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, begon het me te dagen hoe dit vertrek-
en ontslagpatroon kon ontstaan.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Net als </span>Maryam
Hassouni ziet BIJ1 de grotere verbanden. Alles hangt met alles samen, en
wanneer er een probleem opdoemt kan het dus alleen meervoudig worden benaderd.
Die diagnose heet, zoals bekend,<span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">
intersectionaliteit. Daarmee wordt tevens getracht om bijvoorbeeld </span><a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2020/06/break-canon.html"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">‘de canon’ te breken</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> en veilige, feitelijk immune toestanden te
bewerkstelligen. Werktuigen zijn dan intentieprocessen en veralgemeniseringen. Ik
begin steeds sterker te geloven dat met het importartikel intersectionaliteit het
paard van Troje is binnengehaald.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In de praktijk
wil het drama immers dat er met enkelvoudige observaties anderen de maat wordt
genomen. Machtsoordelen met consequenties, zoals <a href="https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2427985-boeken-in-de-ban-rechts-amerika-wint-de-strijd-ook-op-school">ter
overzijde van het politieke spectrum</a>. Er blijken rangordes in zowel
gelijkwaardigheid als ongelijkheid. Het partijprogramma sprak van verbinden en waarna
het verdeelde door ‘de’ goeden van ‘de’ slechten te scheiden.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Bij de
klimaatproblematiek, tezelfdertijd razend complex en glashelder, lijken me
zulke distincties dodelijk. Woede en solidariteit zijn in hun onuitputtelijkheid
gelukkig geen fossiele brandstoffen. Ik veronderstel dan ook dat bij XR
iedereen welkom is. Vervolgens moet men zich er nog even welkom voelen. Wat dan
nodig is heet zelfkritiek en pragmatiek. Dat ik dat op mijn oude dag schrijf! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Snel dus maar terug
naar Hassouni met een voorbeeldje van die zelfkritiek. Heeft het bij Sieger
Sloot, die vanuit mijn beperkte literair-geografische perspectief een </span><a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2007/07/13/being-arnon-grunberg-11358288-a432843"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">practical joker is achter wie Ernest van
der Kwast schuilging</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">, echt
zin om zijn elektrische auto te herleiden tot de batterij en tot kindjes in
Congo en met het etiket neokoloniaal op de proppen te komen? Is dat niet
populistisch en, eh, in één adem kolonialistisch? Zit het gewraakte </span>kobalt
ook niet in <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">een smartphone, waarvan
vermoedelijk veel meer XR-leden zich bedienen, net als een groot deel van de
mensheid?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Carice van Houten
dunkt me een voorbeeldje dat aanleiding geeft tot pragmatiek. Wat ze heeft
gezegd is tenenkrommend. Maar zou je dat niet voor lief nemen door onbeschaamd
te profiteren van haar internationale bekendheid ten gunste van de goede zaak?
Of zou zij de noodzakelijke verandering in het systeem, zonder compromissen,
juist in de weg staan? Ik kan het me gewoon niet voorstellen.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Interessant vind
ik te begrijpen dat juist door de strategie van de arrestaties het systeem
begint te kraken bij het kamp dat het als eerste in de rij handhaaft: </span><a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2023/09/10/aan-de-kant-van-de-politie-is-op-de-a12-de-frustratie-te-horen-a4173994"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">de politie</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">. Maar H</span>assouni raadt XR aan om voor die
verandering ‘te beginnen bij zichzelf’. <span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Daarmee houdt ze alle </span><a href="https://milieudefensie.nl/actueel/de-slechtste-slogan-ooit-een-beter-milieu-begint-bij-jezelf"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">historische milieubewegingen</span></a><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;"> in de Lage Landen een spiegel voor, terug
naar de tijd dat ze integraal wit waren. En waarin evengoed bijvoorbeeld ‘mijn’
betreurde actief was. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">De vraag blijft
of </span>Maryam Hassouni het systeem in haar taaluitingen heeft onderkend. Of
doet dat er helemaal niet toe, en gaat het om het algemene belang? Ondertussen
stuurt de site van XR me namelijk door naar <a href="https://demand0.nl/?lang=nl#about-demand">Demand 0</a>. Die eis betreft KLIMAATRECHTVAARDIGHEID
VOOR IEDEREEN:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;">‘We eisen een rechtvaardige transitie die de behoeften en
stemmen van degenen die het meest getroffen worden door de klimaatcrisis
centraal stelt en degenen die het meest verantwoordelijk zijn voor ecologische
verwoesting ter verantwoording roept.’</span><span style="font-size: 10pt;"><o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt;"><span style="line-height: 115%;"><span style="font-size: x-small;"><br /></span></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1739055270149313653.post-34048086762016684972023-09-08T16:07:00.000+02:002023-09-08T16:07:20.178+02:00If you can’t stand the heat<p><br /></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2023/09/het-grijze-flanel-van-de-middenklasse.html">mijn
jongste blogstukje</a> betichtte ik, nou niet direct voor het eerst, een auteur,
zijn media en uitgever van slordigheid. Na een paar dagen meldde een goede fee
dat ik bij die heilige boodschap terloops schreef over de prestigieuze Pascal
Verbraekenlezing, die de Paul Verbraekenlezing heet.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Zonder al te veel
zweetdruppeling valt er een reden aan te slepen waarom ik die blunder maakte,
maar het blijft een blunder. Nog een geluk dat ik niet Bijbelvast ben, anders
zou nederigheid mijn lot zijn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In hetzelfde
stukje repte ik van het werkwoord ‘vernaggelen’. Dat blijkt ‘vernachelen’ te moeten
zijn. Als ik dat niet wist had ik het kunnen weten. De spellingscontrole zette onder
mijn spelling zo’n rood slangetje. Kennelijk ben ik te lui om daarop te
reageren en de juiste van zijn suggesties te kiezen (dus niet ‘vernagelen’), maar
bovenal is het woordbeeld ‘vernaggelen’ me te vertrouwd.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Mijn computer
leert me nu namelijk dat ik dit woord al zo’n kwart eeuw verkeerd spel.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In 1998
debuteerde mijn fout bij <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Gids</i>, in <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_gid001199801_01/_gid001199801_01_0100.php">een
stuk over Erik Bindervoet</a>. Dat belandde herschreven maar met fout in <a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2009/02/laden-en-lossen-2006.html">een
poëzie-essayboek</a> uit 2006, uitgegeven bij Vantilt. In 2009 publiceerde ik bij
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Revolver</i> een artikel over Judith
Butler, waarin ik de fout repeteerde. De bewerkte versie daarvan belandde ongeschonden
in <a href="http://kregtingarchief.blogspot.com/2013/05/koffie-een-doeboek-2013.html">een
koffietafelboek</a> uit 2013, uitgegeven bij Wereldbibliotheek. Voor de vijfde
keer vergiste ik me in 2014, tijdens <a href="http://dehoningpot.blogspot.be/2016/04/footloose.html">een blogstuk
alhier</a>. Vervolgens essayeerde ik <a href="https://neerlandistiek.nl/2018/08/normaal-gesproken-naar-aanleiding-van-een-onverwachte-bestseller/">in
2018 over Marieke Rijneveld</a> op de vakwebsite <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Neerlandistiek</i>, waarin ‘vernaggelen’ doodleuk weer opdook. In 2020 recidiveerde
ik bij een <a href="https://dehoningpot.blogspot.com/2020/09/blooping.html">blogstukje
dat ‘Blooping’</a> heette. Dus moest ik in 2022 wel doorstoten met <a href="https://kregtingarchief.blogspot.com/2022/05/de-encyclopedieen-van-de-val-2022.html">mijn
dikste boek</a>, dat twee drukken kent waarin de spelfout blijft gloriëren. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Mijn komende boek
verschijnt ook bij het balanseer, en ik ben de eerste proef aan het nalezen. En
zo is het gekomen, beminde gelovigen. Voornamelijk uit verveling tikte ik het werkwoord over, <a href="https://woordenlijst.org/#/?q=vernaggelen">voor de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Woordenlijst</i></a>, kreeg geen treffers – en ontdekte waarom.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Nu ik dus verloren
ben voor de spellingsmensheid verleg ik graag de aandacht naar studenten die
nog te redden zijn. Met een vraag die opkwam bij het corrigeren van hun
herexamens: dat ze ‘media’ als enkelvoud opvatten wist ik al jaren, maar waarom
geldt ‘de elite’ bij hen ineens als meervoud?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Weest desgewenst
welkom in de kitchen.<o:p></o:p></span></p>Marc Kregtinghttp://www.blogger.com/profile/01403122470426723819noreply@blogger.com0